(BKTO) - Viện Kế toán công chứng Nam Phi (SAICA), được công nhận là một trong những viện kế toán hàng đầu thế giới với hơn 40.000 thành viên. Mới đây, Viện đã công bố một báo cáo với tiêu đề “Báo cáo kiểm toán mới: Những hãng kiểm toán tiên phong áp dụng tại Nam Phi”. Báo cáo đã cung cấp cái nhìn tổng quan, đồng thời đưa ra những phân tích trong việc áp dụng một số chuẩn mực mới và chuẩn mực sửa đổi do Ủy ban Quốc tế về chuẩn mực kiểm toán và dịch vụ đảm bảo (IAASB) ban hành đối với báo cáo kiểm toán.

Những thay đổi mang tính đột phá của IAASB

SAICA biên soạn báo cáo này là để thống kê, phân tích quá trình và hiệu quả của việc áp dụng sớm những sửa đổi, cập nhật khi các hãng kiểm toán thực hiện lập báo cáo kiểm toán cho các công ty, tập đoàn, DN đã niêm yết trên Sàn Giao dịch chứng khoán Johannesburg (JSE) - một sàn chứng khoán lớn nhất châu Phi. 

Từ tháng 01/2015, IAASB đã ban hành các chuẩn mực mới và sửa đổi, có hiệu lực đối với các cuộc kiểm toán báo cáo tài chính cho giai đoạn kết thúc từ ngày 15/12/2016 trở đi. Điều đó có nghĩa là từ năm 2017, các báo cáo kiểm toán sẽ có những đột phá mới, không chỉ về hình thức mà về cả nội dung. Quyết định trên của IAASB được coi là một trong những bước phát triển quan trọng nhất trong lịch sử ngành kiểm toán thế giới thời gian qua.

Theo những đột phá trên, báo cáo kiểm toán mới sẽ có cấu trúc và bố cục khác trước. Phần đầu báo cáo sẽ có mục để các kiểm toán viên đưa ra ý kiến cá nhân, những ý kiến này phải được tôn trọng và không được sửa đổi dưới mọi hình thức. Các kiểm toán viên sẽ phải thể hiện cam kết về tính độc lập, khách quan của mình đối với kết quả kiểm toán và hoàn toàn tuân thủ những chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp trong phần ý kiến của mình. Trách nhiệm của các kiểm toán viên cũng được đề cập cụ thể trong báo cáo mới. 

Nhằm bổ sung các thông tin cần thiết và đưa ra những ý kiến mang tính dự báo về những rủi ro và hậu quả liên quan có thể xảy ra, báo cáo kiểm toán mới còn có thêm mục “Các thông tin khác”.

Báo cáo kiểm toán mới cũng được yêu cầu là phải đề cập đến các vấn đề kiểm toán trọng yếu (KAM) và công khai tên của những đối tác tham gia vào cuộc kiểm toán. Các kiểm toán viên cần làm rõ tại sao những vấn đề đó lại được coi là KAM, đồng thời đưa ra các phương pháp giải quyết cho tình trạng này. Số lượng KAM không bị quy định hay giới hạn mà phụ thuộc vào quy mô của khách hàng kiểm toán, vào bản chất và sự phức tạp của lĩnh vực kinh doanh cũng như vấn đề được tập trung kiểm toán… Cơ quan Kiểm soát kiểm toán viên độc lập (IRBA) Nam Phi đã tiếp nhận và yêu cầu các kiểm toán viên đăng ký hành nghề áp dụng những chuẩn mực mới này cho tất cả các cuộc kiểm toán tại Nam Phi.

Ông Willie Botha - Giám sát cấp cao mảng Bảo hiểm và Thủ tục pháp lý tại SAICA cho biết: “Nếu áp dụng những chuẩn mực mới, báo cáo kiểm toán sẽ thực sự minh bạch hơn và cung cấp thông tin phong phú, giá trị hơn. Kiểm toán viên cần triệt để hơn trong việc sử dụng báo cáo tài chính nhằm đạt được kết quả kiểm toán tối ưu, từ đó nâng cao giá trị của hoạt động kiểm toán, củng cố niềm tin của các DN”.

Những người tiên phong thực hiện dự án “cách mạng hóa” báo cáo kiểm toán 

Mặc dù các yêu cầu mới chỉ có hiệu lực đối với những báo cáo kiểm toán thực hiện cho năm tài chính kết thúc từ ngày 15/12/2016, tuy nhiên các kiểm toán viên cũng có thể áp dụng sớm hơn, bởi vậy, thực tế nhiều hãng kiểm toán tại Nam Phi đã tiên phong trong hoạt động này.

Tính đến nay, đã có 4 hãng kiểm toán lớn tại Nam Phi (Big4) áp dụng những thay đổi sớm cho báo cáo kiểm toán sau khi kiểm toán 9 công ty đã được niêm yết trên JSE. Trong đó, Deloitte là hãng đi đầu với số lượng báo cáo kiểm toán mới nhiều nhất. 

Sự thay đổi này được kỳ vọng sẽ góp phần nâng cao tính minh bạch của mỗi cuộc kiểm toán và giá trị thông tin của báo cáo kiểm toán. Đây được coi là yếu tố then chốt giúp giải quyết các KAM trong quá trình kiểm toán các báo cáo tài chính. Hiện, đã có tổng cộng 30 KAM được đề cập trong các báo cáo kiểm toán áp dụng sớm những quy định mới. Các KAM này xuất hiện ở nhiều lĩnh vực, xảy ra ở các DN khác nhau, chủ yếu liên quan đến công tác định giá các tài sản cố định vô hình, xác định giá trị các tài sản của DN và xác định thuế thu nhập cũng như các khoản thuế đang tồn đọng.

Được cung cấp thêm nhiều thông tin cụ thể về quá trình và kết quả kiểm toán, các nhà đầu tư, nhà phân tích và những người trực tiếp làm việc với báo cáo tài chính sẽ có cơ hội để hiểu rõ thêm những thông tin, ý nghĩa của các báo cáo tài chính đã được kiểm toán cũng như các báo cáo kiểm toán.

Ông Willie Botha kết luận rằng: “Việc chủ động thay đổi, cải thiện báo cáo kiểm toán đã đưa các hãng kiểm toán tại Nam Phi trở thành những người tiên phong dẫn đường, góp phần giúp IAASB đạt được mục tiêu thực hiện dự án “cách mạng hóa” báo cáo kiểm toán. Theo kế hoạch, trong 2 năm tới, sau ngày bắt đầu thực hiện kế hoạch cải cách báo cáo kiểm toán (dự kiến vào đầu năm 2019), IAASB sẽ tiến hành một cuộc đánh giá hiệu quả của việc áp dụng các chuẩn mực mới. SAICA vẫn sẽ tiếp tục theo dõi sát sao, đồng thời thường xuyên phản hồi về quá trình cũng như kết quả thực hiện kế hoạch trên tại Nam Phi”.

Đến thời điểm này, nhiều quốc gia ở châu Âu và châu Á cũng đã thông qua các chuẩn mực kiểm toán mới. Tại Hoa Kỳ, Hội đồng Giám sát kế toán các công ty đại chúng (PCAOB) đã đưa ra thông báo yêu cầu các hãng kiểm toán áp dụng các chuẩn mực kiểm toán mới, trong đó đặc biệt nhấn mạnh việc cần thể hiện, truyền đạt các KAM trong báo cáo của mình.

Tại Nhật Bản, Hội đồng Tư vấn các Hệ thống Kế toán và kiểm toán cũng khuyến cáo rằng: “cải thiện tính minh bạch trong báo cáo kiểm toán” là một phương cách hữu hiệu, một xu hướng tất yếu nhằm cung cấp nhiều thông tin có giá trị hơn về kết quả kiểm toán cho các nhà đầu tư và các bên liên quan khác.