(BKTO) - Câu chuyện xử lý nợ xấu vẫn đang tiếp tục thu hút sự quan tâm của các đại biểu Quốc hội cũng như các chuyên gia. Bên cạnh đề xuất dùng ngân sách để xử lý nợ xấu, chứng khoán hóa nợ xấu hoặc chuyển nợ thành vốn góp, các chuyên gia khuyến nghị, cần sớm tháo gỡ những nút thắt về cơ chế, chính sách, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động mua bán nợ.

Hành lang pháp lý còn nhiều hạn chế

Sau 3 năm hoạt động, tính đến hết tháng 9/2016, Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng (TCTD) Việt Nam (VAMC) mới chỉ thu hồi được trên 37 nghìn tỷ đồng nợ xấu, chiếm 15% tổng số nợ xấu đã mua về. Theo nhận định của các chuyên gia, thực trạng này một phần là do hệ thống pháp luật vẫn còn những nút thắt chưa được tháo gỡ để hỗ trợ cho quá trình xử lý nợ xấu.

Nút thắt đầu tiên liên quan đến các quy định pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm (TSBĐ). Đại diện Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) phân tích: Các quy định của pháp luật hiện hành đang làm cho quá trình xử lý TSBĐ để thu hồi nợ bị kéo dài và gặp nhiều khó khăn, khiến khoản nợ quá hạn trở thành nợ xấu và bị phân loại vào các nhóm nợ cao hơn. Cụ thể hơn, Chủ tịch VAMC Nguyễn Quốc Hùng dẫn chứng: Nghị định 163/2006/NĐ-CP quy định bên giữ TSBĐ phải giao tài sản cho người xử lý tài sản. Tuy nhiên, khi thực hiện, VAMC cũng như các TCTD không thể chủ động thu giữ được nếu chủ tài sản không đồng thuận, cố tình chống đối, thậm chí tạo ra các tranh chấp khác dẫn đến khởi kiện ra tòa làm kéo dài thời gian xử lý TSBĐ.
  Bên cạnh đó, hành lang pháp lý vẫn chưa thực sự tạo thuận lợi cho sự vận hành và phát triển của thị trường mua bán nợ. Viện trưởng Viện Chiến lược ngân hàng (Ngân hàng Nhà nước) Nguyễn Mạnh Hùng chỉ rõ: Hiện nay, hệ thống pháp luật còn thiếu quy định và cơ chế tạo lập, phát triển thị trường mua bán nợ; chưa có quy định làm căn cứ cho việc định giá khoản nợ, TSBĐ và tổ chức bán đấu giá tài sản. Đơn cử, theo Luật Đầu tư (số 67/2014/QH13), kinh doanh dịch vụ mua bán nợ thuộc danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện và Chính phủ quy định chi tiết việc công bố, kiểm soát điều kiện đầu tư kinh doanh. Tuy nhiên, đến nay, Chính phủ chưa quy định cụ thể về vấn đề này nên các DN không thể tham gia thị trường mua bán nợ xấu.

Còn theo luật sư Trương Thanh Đức - Chủ tịch HĐTV Công ty Luật Basico - Nghị định số 69/2016/NĐ-CP của Chính phủ đặt điều kiện quá cao đối với DN kinh doanh hoạt động mua bán nợ; DN trong nước và nước ngoài mua nợ, khi thay thế ngân hàng nhận thế chấp bằng quyền sử dụng đất thì vướng quy định của Luật Đất đai năm 2013 về việc không nhận thế chấp. Đây là rào cản, ngăn chặn sự hình thành và phát triển của thị trường mua bán nợ.

Gỡ nút thắt về cơ chế, chính sách

Trong bối cảnh dùng NSNN để xử lý nợ xấu khó nhận được sự đồng thuận cao của dư luận xã hội, “nếu không sớm tháo gỡ các nút thắt về cơ chế thì đòi hỏi xử lý nhanh và thực chất nợ xấu ở nước ta vẫn chỉ là lý thuyết”- TS. Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Hiện nay, vướng mắc chủ yếu nằm trong các quy định pháp luật. Bởi vậy, nhiều chuyên gia cùng chung quan điểm: Việc xử lý nợ xấu cũng cần những cơ chế pháp lý đặc biệt. Theo đó, muốn xử lý triệt để khối nợ đã mua, phải sớm xây dựng, ban hành một đạo luật về vấn đề này. Luật này có giá trị trong thời hạn xử lý nợ xấu từ 3-5 năm, trong đó bao gồm các quy định cụ thể nhằm trao thêm quyền năng cho VAMC, cho phép bán nợ dưới giá mua vào, có thể xử lý phần chênh lệch...

Cùng với đó, luật sư Trương Thanh Đức còn đề xuất sửa đổi một số luật khác. Chẳng hạn, Luật các TCTD năm 2010 cần sửa theo hướng nới rộng quyền quản lý, khai thác, nắm giữ, sở hữu bất động sản để tránh vi phạm quy định không được phép kinh doanh bất động sản; đồng thời phải công khai thông tin về giao dịch thế chấp tại ngân hàng, tránh xung đột với Bộ luật Dân sự. Bộ luật Dân sự năm 2015 nên cho phép ngân hàng tiếp tục được quyền thu giữ TSBĐ như trước đây; đến khi nào tòa án có đủ năng lực xét xử các vụ án đòi nợ và xử lý TSBĐ trong một vài tuần thì mới nên chấm dứt quyền thu giữ TSBĐ. Luật Đấu giá đang được thảo luận tại Quốc hội cần có quy định công nhận hiệu lực pháp lý của việc bán đấu giá, kể cả bán nợ, để tránh mâu thuẫn với các luật khác và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người mua tài sản đấu giá, qua đó thúc đẩy việc bán tài sản thế chấp của ngân hàng.

Ngoài ra, đại diện Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam kiến nghị, các Bộ, ngành liên quan chú trọng việc xây dựng, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý nhằm tạo lập một thị trường mua bán nợ phát triển và thu hút được nhiều đối tượng tham gia. Việc khuyến khích, cho phép nhà đầu tư nước ngoài mua bán nợ sẽ thu hút một nguồn vốn lớn, đẩy mạnh cạnh tranh giữa các bên trong thị trường. Ngân hàng Nhà nước cần có văn bản hướng dẫn cụ thể cách xác định giá bán nợ, nhằm giảm thiểu tối đa thời gian định giá khoản nợ, tăng năng suất xử lý nợ xấu, tránh rủi ro cho TCTD./.