(BKTO) - Với tư cách là cơ quan đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động, trong những năm qua, Công đoàn Việt Nam đã chủ động tham gia, góp ý kiến xây dựng và triển khai thực hiện Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH), Luật Bảo hiểm y tế (BHYT), Luật Việc làm; tuyên truyền, phổ biến, tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN)…

“Đòi” quyền lợi cho hàng chục nghìn lao động

Để người lao động có thể tự bảo vệ quyền và lợi ích về BHXH, BHYT, BHTN cũng như thực hiện đúng các nghĩa vụ của mình theo quy định của pháp luật, thời gian qua, các cấp công đoàn thường xuyên cập nhật các tài liệu và đẩy mạnh tuyên truyền về BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động. Bên cạnh đó, Công đoàn đã chủ động nghiên cứu, tham gia xây dựng, hoàn thiện chính sách pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN, thể hiện được trí tuệ tập thể, ý chí của tổ chức công đoàn và nguyện vọng của đoàn viên, người lao động. 

Đặc biệt, việc tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN luôn được quan tâm, chú trọng triển khai ở các cấp công đoàn. Trước tình hình các DN nợ đọng BHXH ngày càng tăng cao, năm 2014, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã chủ trì ký kết Chương trình phối hợp với Ủy ban T.Ư Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Thanh tra Chính phủ, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và BHXH Việt Nam về giám sát việc thực hiện pháp luật BHXH trong các loại hình DN. Từ đó đến nay, bình quân mỗi năm, Đoàn giám sát liên ngành cấp T.Ư do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam chủ trì đã thực hiện giám sát tình hình thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN tại 15 - 20 DN thuộc 4 - 6 tỉnh, thành phố.

Theo Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Ngọ Duy Hiểu, kết quả giám sát cho thấy, tình trạng các DN chưa tuân thủ đầy đủ và đúng quy định của pháp luật về BHXH còn diễn ra khá phổ biến; trong đó, nổi bật là tình trạng nợ đóng, chậm đóng BHXH. Đơn cử, năm 2017, tại 5 địa phương được giám sát, tổng số tiền nợ BHXH, BHYT, BHTN lên tới trên 332 tỷ đồng; 7/14 DN được giám sát thường xuyên chậm đóng, nợ đóng tiền BHXH, BHYT, BHTN (trong khoảng 1 - 3 tháng) với tổng số tiền trên 28 tỷ đồng. Tại 14 DN được giám sát, có trên 1.200 người lao động thuộc đối tượng tham gia BHXH, BHYT, BHTN bắt buộc nhưng chưa được DN thực hiện các thủ tục để tham gia theo quy định của pháp luật... Kết thúc giám sát, Đoàn giám sát liên ngành đã đưa ra trên 130 kết luận, kiến nghị đối với các DN và các cơ quan chức năng của 5 tỉnh, thành phố nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện các quy định của pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN. Tại thời điểm giám sát, gần 11 tỷ đồng tiền nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN đã được các DN khắc phục.

Trong công tác tư vấn pháp luật cho đoàn viên, người lao động về BHXH, BHYT, BHTN, tính đến tháng 12/2018, hệ thống Công đoàn đã thành lập 81 trung tâm, văn phòng, tổ tư vấn pháp luật. Riêng giai đoạn 2015-2018, hệ thống các trung tâm, văn phòng, tổ tư vấn pháp luật của hệ thống Công đoàn đã thực hiện 139.196 vụ tư vấn pháp luật cho 503.522 lượt người, trong đó: tư vấn trong lĩnh vực lao động, công đoàn, BHXH, BHYT, BHTN là 134.811 vụ (chiếm 96,99%) cho 488.378 lượt người (chiếm 96,99%). Bên cạnh đó, tổ chức công đoàn đã hỗ trợ, tham gia tố tụng bảo vệ người lao động tại 694 vụ án, giúp 3.177 người lao động được quay trở lại làm việc (với số tiền bồi thường hơn 65 tỷ đồng), truy đóng BHXH, BHYT, BHTN cho 67.692 người lao động, chi trả trợ cấp thôi việc cho 3.514 người lao động…

Tập trung gỡ vướng trong khởi kiện nợ bảo hiểm xã hội

Bên cạnh những kết quả trên, ông Ngọ Duy Hiểu cho biết, một trong những khó khăn lớn nhất với tổ chức công đoàn hiện nay là việc thực hiện khởi kiện đối với các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH.

Theo quy định của Luật BHXH, tổ chức công đoàn có quyền khởi kiện ra tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH gây ảnh hưởng đến quyền lợi và lợi ích hợp pháp của người lao động, tập thể người lao động. Thực hiện quy định này, trong 3 năm qua, tổ chức công đoàn đã đề nghị ngành toà án thụ lý hồ sơ về nợ BHXH do các cơ quan BHXH tỉnh, thành chuyển sang. Tuy nhiên, trong số khoảng 3.000 hồ sơ công đoàn gửi sang toà án đề nghị khởi kiện, số được thụ lý và khởi kiện không đáng kể, phần còn lại chưa được thực hiện bởi những vướng mắc về mặt pháp lý.

Ông Hiểu phân tích, việc khởi kiện DN nợ BHXH hiện chịu chi phối của 4 bộ luật hiện hành, gồm: Luật Tố tụng dân sự, Luật Công đoàn, Luật BHXH và Bộ luật Lao động. Tuy nhiên, do các quy định và cách hiểu chưa đồng nhất nên tòa án các cấp vẫn từ chối thụ lý. Bên cạnh đó, các vướng mắc về đại diện khởi kiện và thẩm quyền của tòa án trong giải quyết các vụ việc về BHXH khiến cho các vụ kiện đang bị “đóng băng”.
Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã nhiều lần làm việc với Tòa án nhân dân tối cao và những vướng mắc trong khởi kiện DN nợ BHXH sẽ tiếp tục được các cơ quan chức năng bàn thảo, sớm tháo gỡ nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động. Trong bối cảnh hệ thống pháp luật thiếu thống nhất, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam sẽ kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét có hướng dẫn cụ thể về việc chấp hành quy định pháp luật để tránh mâu thuẫn và tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc - ông Hiểu cho biết.