(BKTO) - Việt Nam đã chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011 và là một trong các quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất trên thế giới. Hiện Việt Nam có hơn 10 triệu người cao tuổi. Trong bối cảnh chuyển đổi nhân khẩu này, việc tận dụng các cơ hội cũng như chuẩn bị các chính sách phù hợp nhằm thích ứng với già hoá dân số cần được coi là vấn đề ưu tiên.

Người cao tuổi không phải là gánh nặng

Theo đánh giá của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc, Việt Nam chỉ mất 22 năm chuyển từ “già hóa dân số” sang “dân số già”. Năm 2017, số người cao tuổi chiếm 11,9% trong tổng dân số, có nghĩa là cứ 9 người thì có 1 người từ 60 tuổi trở lên. Theo dự báo của Tổng cục Thống kê, đến năm 2038, nhóm dân số từ 60 tuổi trở lên khoảng hơn 21 triệu người, chiếm 20% tổng dân số. Cũng theo dự báo này, từ năm 2038, dân số trong độ tuổi lao động bắt đầu giảm và sự biến động dân số này sẽ tác động bất lợi đến tình hình phát triển kinh tế- xã hội, nếu không có chính sách phù hợp.

Xu hướng già hóa dân số là tất yếu, chính vì vậy Việt Nam cần có các can thiệp chính sách kịp thời để duy trì cơ cấu dân số hợp lý. Bên cạnh đó, xu hướng nữ hóa dân số cao tuổi cũng diễn ra nhanh ở tất cả các quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, đòi hỏi các chính sách chương trình thích ứng với già hóa dân số đều phải tính đến yếu tố giới và nhu cầu khác biệt về giới trong dân số cao tuổi.

Theo Thứ trưởng Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội Lê Tấn Dũng, tuổi thọ cao là thành quả phát triển kinh tế- xã hội của mỗi quốc gia, chứ không phải là gánh nặng của xã hội hay của nền kinh tế. “Chúng ta hãy cam kết đảm bảo cho cuộc sống mạnh khỏe và hạnh phúc, tạo điều kiện cho sự tham gia có ý nghĩa của người cao tuổi để tận dụng được những kinh nghiệm và kiến thức quý báu của họ cho xã hội”- Thứ trưởng Lê Tấn Dũng nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, bà Astrid Bant- Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam cho biết: Chúng ta đang hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn cho tất cả mọi người, có nghĩa là chúng ta cần phải tạo cơ hội cho những đóng góp của người cao tuổi, để “Không ai bị bỏ lại phía sau”. Chúng ta cần phải cùng nhau thúc đẩy hơn nữa quyền của người cao tuổi và đảm bảo người cao tuổi được tham gia một cách đầy đủ để xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn cho tất cả mọi người ở các lứa tuổi khác nhau.

Bà Trần Bích Thủy- Giám đốc Quốc gia Tổ chức Hỗ trợ người cao tuổi quốc tế (HelpAge International) tại Việt Nam cho rằng, đã đến lúc chúng ta phải hành động quyết liệt hơn nữa nhằm chấm dứt phân biệt tuổi tác, đặc biệt xóa bỏ suy nghĩ cho rằng người cao tuổi là gánh nặng, thụ động và phụ thuộc, bởi điều đó hoàn toàn trái với những gì chúng ta đang nhìn thấy hàng ngày. Phân biệt tuổi tác chính là một trong những nguyên nhân gốc rễ cản trở già hóa tích cực, cản trở việc đạt các Mục tiêu Phát triển Bền vững.
 

Một buổi giao lưu của người cao tuổi tại cộng đồng- Ảnh: Đ. Khoa

Hoàn thiện chính sách pháp luật về người cao tuổi

Các chuyên gia dân số chỉ ra rằng, thời kỳ già hóa dân số đem lại những tiềm năng như cơ hội đầu tư, tăng cường chất lượng lao động và kiến thức, đem lại các lợi ích kinh tế. Đồng thời, dân số già hóa cũng đặt ra những thách thức to lớn đòi hỏi phải có những phương thức tiếp cận mới trong chăm sóc sức khỏe, tuổi nghỉ hưu, lương hưu, tăng cường sự tương tác trong xã hội và mối quan hệ liên thế hệ.

Để thích ứng với các thách thức đó, Việt Nam cần tiếp tục thực hiện, rà soát và điều chỉnh nếu cần thiết các pháp luật, chính sách liên quan đến người cao tuổi như Luật Người cao tuổi, Luật Bảo hiểm xã hội, Luật Bình đẳng Giới, Pháp lệnh Dân số… để bảo đảm giải quyết tốt hơn các vấn đề về người cao tuổi, cũng như có quy mô dân số hợp lý, hạn chế sự gia tăng tốc độ già hoá dân số… Mặt khác, cần xóa bỏ các rào cản về tuổi tác trong các chính sách, tăng cường xây dựng cơ sở hạ tầng và môi trường xã hội để đảm bảo người cao tuổi có thể tham gia vào các hoạt động kinh tế và xã hội; phát triển dịch vụ cho người cao tuổi tại cộng đồng, các mô hình câu lạc bộ người cao tuổi...

Đặc biệt, vấn đề người cao tuổi liên quan chặt chẽ tới 15/17 Mục tiêu Phát triển bền vững. Do đó cần lồng ghép vấn đề này trong các chính sách, chỉ tiêu Phát triển bền vững ở Việt Nam. Chính phủ cần ban hành, định hướng chiến lược tổng thể thích ứng với già hóa dân số, xây dựng chương trình hành động về già hoá dân số cho giai đoạn 2021- 2030.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam từng nhấn mạnh: Già hóa dân số không chỉ là thách thức mà còn là động lực, là điều kiện để phát triển một xã hội ấm no, nhân ái và hạnh phúc. Trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đặc biệt khi Việt Nam là nước có tốc độ già hóa dân số nhanh, công tác chăm sóc cũng như phát huy vai trò người cao tuổi càng cần được chú trọng, quan tâm nhiều hơn nữa. Cần phát huy mạnh mẽ và có hiệu quả vai trò của người cao tuổi trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, trong xây dựng Đảng, chính quyền, coi việc phát huy người cao tuổi cũng là một giải pháp hữu hiệu trong chăm sóc người cao tuổi.