(BKTO) - Từ đầu năm đến nay, tiến độ giải ngân vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài rất thấp. Nguyên nhân chính là do thủ tục còn phức tạp, trùng lặp, việc phân bổ kế hoạch vốn chậm, mức độ sẵn sàng của dự án thấp... Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao - Trưởng ban Chỉ đạo quốc gia về ODA và vốn vay ưu đãi Phạm Bình Minh đã yêu cầu các bên liên quan thực hiện nhiều giải pháp để khắc phục tình trạng này.

Tỷ lệ giải ngân thấp “kỷ lục”

Ông Hoàng Hải - Phó Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại (QLN&TCĐN), Bộ Tài chính - cho biết: Tính theo niên độ ngân sách 5 tháng đầu năm 2019 thì giá trị tuyệt đối số giải ngân vốn vay nước ngoài đạt quá thấp. Cụ thể, trong 5 tháng qua, giải ngân cho đầu tư phát triển theo niên độ ngân sách năm 2019 mới đạt 61,3 triệu USD, bằng 6,2% kế hoạch cả năm. Vốn vay về cho chính quyền địa phương vay lại cũng đạt rất thấp, mới giải ngân được 9,6 triệu USD, bằng 1,28% kế hoạch. Riêng việc cho vay lại đối với các DN và đơn vị sự nghiệp công có khả quan hơn với số giải ngân là 349 triệu USD, đạt 31% kế hoạch. Đến nay, mới có 5 Bộ, ngành và 15 địa phương trong tổng số 70 Bộ, ngành và địa phương được giao kế hoạch vốn đầu tư công năm 2019 làm thủ tục giải ngân với Cục QLN&TCĐN…

Theo ông Hoàng Hải, nguyên nhân dẫn đến tình trạng chậm giải ngân là do việc phân bổ kế hoạch vốn đầu tư hằng năm và vốn đầu tư trung hạn chậm, cuối năm 2018, Quốc hội mới ban hành nghị quyết về việc điều chỉnh, bổ sung 60.000 tỷ đồng nguồn vốn đầu tư công trung hạn.

Điều đáng nói là đến nay, công tác phân bổ chi tiết số vốn này vẫn chưa hoàn thành. Bên cạnh đó, nhiều dự án đã ký kết nhưng chưa được đưa vào kế hoạch trung hạn, chưa kể nhiều chương trình, dự án đã được đưa vào kế hoạch đầu tư công trung hạn nhưng lại chưa được phân bổ vốn như 10 dự án đã được ký kết với tổng vốn vay là hơn 1,118 tỷ USD với nhóm 6 ngân hàng phát triển, bao gồm: Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA), Ngân hàng Xuất nhập khẩu Hàn Quốc (KEXIM), Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) và Ngân hàng Tái thiết Đức (KfW). Việc điều chuyển, điều chỉnh, bổ sung vốn trong năm còn khá phức tạp, các cơ quan trực thuộc Chính phủ thường xử lý theo từng đợt, quyết định thường vào gần cuối năm, khi đó không còn thời gian để triển khai dự án và phải xin gia hạn dự án, gia hạn giải ngân, kéo theo nhiều thủ tục. 

Ngày 17/6, tại cuộc họp giữa Ban Chỉ đạo Quốc gia về ODA và vốn vay ưu đãi với nhóm 6 ngân hàng phát triển, Phó Thủ tướng Chính phủ Phạm Bình Minh khẳng định: Chính phủ nhận diện rõ những cản trở trong việc giải ngân vốn đầu tư công, trong đó có vốn vay ODA và vốn vay ưu đãi, đó là mức độ sẵn sàng của dự án thấp, thủ tục giữa Việt Nam với các nhà tài trợ còn “vênh”, dẫn đến tiến độ giải ngân chậm, làm tăng chi phí dự án, giảm hiệu quả đầu tư.

Cần phối hợp chặt chẽ hơn với các nhà tài trợ

Xuất phát từ các nhóm nguyên nhân trên, Cục QLN&TCĐN đã đề xuất thực hiện hai nhóm giải pháp. 

Thứ nhất, các cơ quan quản lý nhà nước về ODA và vốn vay ưu đãi cần thường xuyên theo dõi, cập nhật để điều chỉnh thể chế kịp thời, phù hợp với từng giai đoạn. Bộ Kế hoạch và Đầu tư thực hiện giao dự toán đầy đủ, đúng thời gian quy định, giao sát nhu cầu thực tế, có cơ chế linh hoạt hơn trong việc điều chỉnh, điều chuyển kế hoạch vốn nội bộ, nghiên cứu cơ chế thông thoáng hơn về chuyển nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi. Các cơ quan chủ quản cần khẩn trương hoàn thiện thủ tục ký hợp đồng cho vay lại, chủ động và đảm bảo các điều kiện liên quan đến công tác tổ chức bộ máy và năng lực quản lý của chủ dự án và ban quản lý dự án; bố trí đầy đủ và kịp thời vốn đối ứng; thực hiện tốt công tác đền bù, giải phóng mặt bằng và tái định cư… 

Thứ hai, Bộ Tài chính rà soát cơ chế, chính sách nhằm xử lý các vướng mắc; thường xuyên trao đổi với chủ dự án và nhà tài trợ để nắm chắc tiến độ dự án và các vướng mắc phát sinh; phối hợp chặt chẽ với cơ quan cho vay lại về thủ tục thẩm định; rà soát quy trình giải ngân, rút vốn và tăng cường năng lực cho ban quản lý dự án, thiết kế các lớp huấn luyện theo chuyên đề.

Tại cuộc họp nói trên, Phó Thủ tướng Chính phủ Phạm Bình Minh cho biết: Chính phủ sẽ tiếp tục cải tiến, đơn giản hóa quy trình, thủ tục tiếp nhận các nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi. Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ xây dựng các nghị định hướng dẫn Luật Đầu tư công (sửa đổi), đồng thời đề nghị các nhà tài trợ phối hợp chặt chẽ với Chính phủ Việt Nam trong việc xây dựng các nghị định này.

Phó Thủ tướng yêu cầu rút ngắn thời gian chuẩn bị và thực hiện dự án, đặc biệt là công tác đấu thầu. Cần xây dựng quy trình, thủ tục cụ thể, rõ ràng, nhất quán từ việc lập, thẩm định đến giao kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm đối với nguồn vốn nước ngoài trên nguyên tắc minh bạch hóa thông tin để bố trí vốn kế hoạch phù hợp. Các ngân hàng cũng cần linh hoạt trong việc điều chỉnh vốn cho dự án như việc điều chuyển vốn từ dự án giải ngân chậm sang nơi thực sự có nhu cầu bổ sung để đẩy nhanh tiến độ thực hiện. 

Chính phủ cũng sẽ xem xét, điều chỉnh tỷ lệ cho vay và thời hiệu áp dụng đối với chính quyền địa phương phù hợp với từng lĩnh vực để tránh tình trạng phải điều chỉnh, phê duyệt nhiều lần do chính sách thay đổi.

Phó Thủ tướng yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương tăng cường phối hợp với các nhà tài trợ, thường xuyên kiểm điểm tình hình, đánh giá tiến độ giải ngân các dự án, đề xuất giải pháp kịp thời để tháo gỡ khó khăn, không chờ đến khi tổ chức hội nghị vào cuối năm 2019 mới nêu ra những vấn đề cần xử lý…