(BKTO) - Giải trình ý kiến của các đại biểu Quốc hội, tại phiên thảo luận chiều 31/10, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết: Thu NSNN vượt dự toán và đang ngày càng bền vững hơn; chi thường xuyên giảm dần; bội chi NSNN được kiểm soát; tốc độ tăng nợ công giảm…

Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng phát biểu tại phiên thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

5 năm thu 6,8 triệu tỷ đồng

Khái quát về tình hình NSNN, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng nêu rõ: Thu NSNN 4 năm qua đều vượt dự toán, trong đó, năm 2019 là năm thứ hai liên tiếp vượt thu của ngân sách trung ương.

Các chỉ tiêu tổng thu, tỷ lệ huy động vào NSNN và cơ cấu thu nội địa cơ bản đạt mục tiêu của kế hoạch 5 năm. Trong đó, tổng thu 5 năm ước đạt 6,8 triệu tỷ đồng, tỷ lệ huy động vào NSNN đạt 24,4% GDP, từ thuế, phí xấp xỉ 21% GDP, tỷ trọng thu nội địa đến năm 2020 đạt gần 84% trong tổng thu NSNN.

Về chi, cơ cấu chi NSNN được chuyển dịch tích cực, các chỉ tiêu cơ bản đều vượt kế hoạch 5 năm, trong đó tỷ trọng dự toán chi đầu tư phát triển tăng dần, dự toán năm 2017 là 25,7%, đến năm 2020 chi cho đầu tư phát triển theo dự toán là 26,9% và thực hiện 5 năm ước đạt 27 đến 28% tổng chi NSNN, trong khi mục tiêu đề ra là 25-26%. Tổng chi đầu tư phát triển của NSNN 5 năm ước đạt thực tế là 2 triệu 150 nghìn tỷ đồng, bao gồm cả nguồn tăng thu của NSNN vượt mức kế hoạch đề ra là 2 triệu.

Tỷ trọng dự toán chi thường xuyên giảm dần, dự toán năm 2017 là 64,4% đến năm 2020 dự kiến là 60,5%.

Lũy kế 5 năm đã giảm chi thường xuyên cho thực hiện các nhiệm vụ này của NSNN khoảng 27-28 nghìn tỷ đồng.

Bội chi NSNN được kiểm soát cả số tuyệt đối và số tương đối, năm 2020 dự toán là 3,44% GDP. Bình quân của cả giai đoạn 2016-2020 bội chi NSNN khoảng 3,6 đến 3,7% GDP, vượt mục tiêu đề ra của giai đoạn là 3,9% vào năm 2020 là dưới 3,5% GDP.

Nhờ kiểm soát tốt bội chi, các khoản vay bảo lãnh của Chính phủ, nên tốc độ tăng nợ công đã giảm hơn một nửa và tăng thấp hơn tốc độ tăng GDP danh nghĩa.

“Nếu như giai đoạn 2011- 2015 tốc độ tăng nợ công là 18,1% một năm, trong khi GDP danh nghĩa là 14,5% một năm thì giai đoạn 2016-2018 tốc độ tăng nợ công là 8,2% một năm, trong khi GDP danh nghĩa tăng 9,7% một năm. Nhờ vậy, tỷ lệ nợ công đến cuối năm 2020 chúng tôi đang ước tính khoảng 54,3% GDP, trong khi năm 2016 năm đầu của thời kỳ là 63,7% GDP”- Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng thông tin.

Cùng với đó, kỳ hạn phát hành trái phiếu Chính phủ bình quân tăng từ mức 3,95 năm 2011 lên mức 13,5 trong 9 tháng đầu năm 2019.

Thu từ sản xuất kinh doanh vẫn là khoản thu cốt lõi

Bên cạnh những kết quả tích cực, Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng nhìn nhận rõ những khó khăn như nhiều đại biểu Quốc hội đã chỉ ra.

Đó là tỷ lệ huy động từ thuế, phí có xu hướng giảm dần. Theo đó, năm 2019-2020 chưa đạt mục tiêu là 21% GDP, mặc dù bình quân cả giai đoạn cơ bản đạt mục tiêu là 21% GDP. Nguyên nhân chủ yếu là do đóng góp thu từ dầu thô và hoạt động xuất, nhập khẩu thời gian qua giảm rất nhanh. Bình quân của giai đoạn 2006-2010 hai khoản thu này đóng góp là 10,5% GDP, giai đoạn 2011-2015 còn 7,3% GDP, giai đoạn 2016-2020 giảm còn 4,5% GDP, dự kiến năm 2019 là 4,2%, năm 2020 còn 3,6% GDP của 2 khoản thu.

“Trong kế hoạch 5 năm 2016-2020 đặt ra yêu cầu điều chỉnh chính sách thu để thu tăng thêm khoảng 300.000 tỷ đồng nhằm bù đắp giảm thu từ xuất nhập khẩu và dầu thô; tuy nhiên, việc triển khai các giải pháp điều chỉnh chính sách thu theo kế hoạch 5 năm gặp nhiều khó khăn”- Bộ trưởng cho biết.

Bên cạnh đó, năng lực sản xuất của một số ngành, lĩnh vực đã đi vào ổn định, khó đạt mức tăng trưởng cao như dự toán năm 2020; thu nội địa của một số địa phương trọng điểm có điều tiết về ngân sách trung ương, tổng số thu là chiếm 2/3 tổng thu nội địa của cả nước tăng rất chậm. Như Hà Nội thu nội địa của năm 2017 tăng đến 17,6% nhưng đến năm 2020 chỉ tăng khoảng 6,5%. TP. Hồ Chí Minh năm 2017 thu nội địa tăng 15,7% nhưng đến năm 2020 chỉ còn 12,3%; Bình Dương năm 2017 là 17,3%, năm 2020 còn tăng 9,9%.

Đây cũng là nguyên nhân chính dẫn đến cân đối thu của ngân sách trung ương gặp khó khăn. 5 năm 2016-2020 ước đạt khoảng 55 đến 56% tổng thu ngân sách nhà nước, thấp hơn mục tiêu đề ra.

Giải trình ý kiến một số đại biểu Quốc hội cho rằng thu NSNN chưa thật sự bền vững; thu NSNN vượt dự toán trong khi thu từ khu vực sản xuất kinh doanh không đạt dự toán…Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng nêu rõ: Đúng là thu NSNN 4 năm qua luôn vượt dự toán và thu của 3 khu vực kinh tế không đạt dự toán. Thực tế này có nguyên nhân chủ quan từ việc giao dự toán.

Bộ trưởng lý giải, mấy năm qua, do thu từ dầu thô và xuất nhập khẩu giảm nhanh, dự toán năm 2020 thu dầu thô chiếm 2,3% tổng thu NSNN; thu cân đối hoạt động xuất nhập khẩu chiếm 13,8%; thu tiền sử dụng đất 6%, nên dự toán thu hàng năm tập trung vào 3 khu vực kinh tế chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng thu NSNN. Dự toán năm 2020, ba khu vực kinh tế chiếm 45% và cũng tập trung vào các địa phương trọng điểm về kinh tế.

Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cũng cho biết, vấn đề này đã được báo cáo với Quốc hội và Bộ Tài chính đang từng bước điều chỉnh sát với thực tiễn, thể hiện là số địa phương không đạt dự toán thu nội địa không kể tiền đất và xổ số kiến thiết đã giảm trong những năm gần đây. Nếu như năm 2017 là 34 địa phương thì đến năm 2018 còn 22 địa phương, dự kiến năm nay 2019 còn 15 địa phương.

Người đứng đầu ngành tài chính đánh giá: “Xét về mặt bền vững ngân sách, chúng tôi cho rằng thu NSNN đang ngày càng bền vững hơn. Thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh vẫn là khoản thu quan trọng và cốt lõi. Dự toán thu nội địa năm 2020 ở mức 83,6% tổng thu NSNN; trong đó, riêng thu từ 3 khu vực kinh tế đạt gần 45% tổng thu NSNN trong khi năm 2017 mới đạt 39%, tỷ lệ này đang tăng lên rất nhanh; thu tiền sử dụng đất năm 2020 chỉ chiếm 6% và thu quyền khai thác khoáng sản chiếm 0,3% tổng thu NSNN”.