(BKTO) - Trong chặng đường 25 năm xây dựng và phát triển, vượt qua nhiều khó khăn, thách thức của từng giai đoạn, KTNN đã nỗ lực từng bước kiện toàn tổ chức bộ máy, cải tiến hoạt động chuyên môn nghiệp vụ và đạt được nhiều kết quả quan trọng, toàn diện, tạo tiền đề, nền tảng căn bản cho sự phát triển bền vững trong tương lai. (Bài viết của GS,TS. Vương Đình Huệ - Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ, nguyên Tổng Kiểm toán Nhà nước - nhân dịp Kỷ niệm 25 năm thành lập KTNN. Đầu đề là của Báo Kiểm toán).

Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ

KTNN được thành lập theo Nghị định số 70-CP ngày 11/7/1994 của Chính phủ. Trong thời kỳ đầu mới thành lập (1994-2001), KTNN là cơ quan thuộc Chính phủ, được tổ chức và hoạt động theo Nghị định số 70-CP và Quyết định số 61/TTg của Thủ tướng Chính phủ, thực hiện kiểm toán theo chương trình, kế hoạch kiểm toán do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Từ 5 đơn vị khi mới thành lập, KTNN đã phát triển lên 8 đơn vị (gồm: Văn phòng, 4 KTNN chuyên ngành, 2 KTNN khu vực và 1 đơn vị sự nghiệp). Để tạo lập khuôn khổ nghề nghiệp cho hoạt động kiểm toán, KTNN đã nghiên cứu xây dựng và đến năm 1999 ban hành Hệ thống Chuẩn mực kiểm toán gồm 12 chuẩn mực và các quy trình kiểm toán của KTNN.

Giai đoạn thứ hai (2002-2011), trên cơ sở kế thừa những thành quả của giai đoạn đầu hình thành, xây dựng, KTNN đã có những bước phát triển lớn mạnh toàn diện trên nhiều phương diện, tạo nền tảng cơ bản vững chắc cho sự phát triển bền vững trong tương lai. Cụ thể là:
Về khuôn khổ pháp lý, Nghị định số 93/2003/NÐ-CP ngày 13/8/2003 của Chính phủ là một bước phát triển quan trọng, mở rộng quy mô, hoàn thiện cơ cấu tổ chức, bổ sung chức năng, nhiệm vụ của KTNN. Tiếp đó, Luật KTNN được Quốc hội thông qua và ban hành năm 2005, có hiệu lực từ ngày 01/01/2006 đánh dấu một dấu son quan trọng trong chặng đường xây dựng và phát triển KTNN, mở ra giai đoạn phát triển mới của KTNN, với vị thế là cơ quan kiểm tra tài chính, tài sản công do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. 

Trên cơ sở Luật KTNN, cơ quan KTNN đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan của Quốc hội và Chính phủ, trong một thời gian ngắn đã xây dựng, trình các cơ quan có thẩm quyền ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật KTNN. Tổng Kiểm toán Nhà nước cũng đã ban hành theo thẩm quyền các văn bản quy phạm pháp luật thể chế hóa đồng bộ Luật KTNN và quy chế hóa hầu hết các lĩnh vực liên quan đến tổ chức, hoạt động của KTNN, tạo khung khổ pháp luật để nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành hoạt động kiểm toán theo hướng công khai, minh bạch, chuyên nghiệp.

Tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ kiểm toán tiếp tục được củng cố và hoàn thiện hơn. Đến năm 2011, KTNN đã hình thành bộ máy theo mô hình tập trung thống nhất gồm 25 đơn vị cấp vụ trực thuộc (gồm: 6 đơn vị tham mưu, 7 KTNN chuyên ngành, 9 KTNN khu vực và 3 đơn vị sự nghiệp), với hơn 1.300 cán bộ, công chức. KTNN đã xây dựng được kế hoạch, chương trình đào tạo, bồi dưỡng liên tục với nhiều phương thức linh hoạt, đa dạng, khá đồng bộ để đào tạo, bồi dưỡng và cấp Chứng chỉ Kiểm toán viên nhà nước nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong quá trình hội nhập và phát triển của KTNN.
 
Về khuôn khổ nghề nghiệp cho hoạt động chuyên môn của Ngành, lần thứ hai, KTNN đã xây dựng Hệ thống Chuẩn mực KTNN gồm 21 chuẩn mực tiếp cận với Hệ thống Chuẩn mực của Tổ chức quốc tế Các cơ quan Kiểm toán tối cao (INTOSAI) và thông lệ kiểm toán của các nước trên thế giới. Đồng thời, KTNN cũng đã tiếp tục hoàn thiện hệ thống các quy trình kiểm toán và các quy chế của Ngành về hoạt động kiểm toán.

Về nghiên cứu khoa học, trong giai đoạn này, KTNN đã tổ chức nghiên cứu trên 200 đề tài khoa học các cấp. Kết quả nghiên cứu khoa học đã giúp cho lãnh đạo KTNN có định hướng chiến lược và giải pháp đúng đắn để hoàn thiện tổ chức bộ máy, xây dựng chuẩn mực, quy trình chuyên môn, nghiệp vụ kiểm toán, hỗ trợ, củng cố cho các đoàn kiểm toán và kiểm toán viên vận dụng tốt hơn các vấn đề lý luận vào thực tiễn hoạt động kiểm toán, góp phần nâng cao chất lượng kiểm toán.

Về quan hệ quốc tế, KTNN chú trọng tăng cường thiết lập và phát triển quan hệ hợp tác với cơ quan kiểm toán tối cao (SAI) của các nước trên thế giới và các tổ chức quốc tế. KTNN Việt Nam là thành viên chính thức của INTOSAI từ tháng 7/1996, là thành viên chính thức của Tổ chức Các cơ quan Kiểm toán tối cao châu Á (ASOSAI) từ tháng 01/1997, là thành viên của Tổ chức Các cơ quan Kiểm toán tối cao Đông Nam Á (ASEANSAI) từ tháng 11/2011. KTNN cũng đã xây dựng và mở rộng quan hệ hợp tác song phương với hàng chục SAI trên thế giới và nhiều tổ chức quốc tế tại Việt Nam.
Bên cạnh đó, để hoạch định cho chặng đường phát triển tiếp theo của KTNN nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước, năm 2010, KTNN đã xây dựng và trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội ra Nghị quyết số 927/2010/UBTVQH12 ngày 19/4/2010 ban hành Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020.

Với khuôn khổ pháp lý và nghề nghiệp dần hoàn thiện, năng lực được tăng cường, hoạt động KTNN ngày càng mở rộng về quy mô, linh hoạt, đa dạng về loại hình và phương thức kiểm toán, tiến bộ về chất lượng kiểm toán và hiệu quả kiểm toán. Về quy mô, KTNN đã tăng dần số lượng cuộc kiểm toán theo từng năm; từ năm 2006 đến năm 2011, quy mô kiểm toán tăng bình quân gấp hai lần so với giai đoạn trước, riêng lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản gấp bốn lần. Về loại hình và phương thức kiểm toán, từ khi có Luật KTNN, KTNN đã tăng cường kiểm toán cả về diện rộng và chiều sâu, thực hiện đầy đủ cả ba loại hình kiểm toán: Báo cáo tài chính, tuân thủ và hoạt động. Song song với đó, chất lượng kiểm toán ngày càng có tiến bộ hơn, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu của thực tiễn quản lý. Những kiến nghị của KTNN ngày càng toàn diện, phong phú, sắc sảo và có chất lượng hơn, được Chính phủ, Quốc hội, các Bộ, ngành, địa phương sử dụng ngày càng nhiều trong xem xét, phê chuẩn dự toán và quyết toán ngân sách, giám sát ngân sách và thực hiện chính sách pháp luật; nhất là trong quản lý và xây dựng chính sách tài chính - ngân sách.
 
Những kết quả đạt được trong giai đoạn này, từ xây dựng, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và nghề nghiệp; phát triển, kiện toàn tổ chức bộ máy, chú trọng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ kiểm toán; tăng cường hợp tác quốc tế... đến hoạch định chiến lược phát triển cho KTNN đã tạo dựng nền tảng cơ bản vững chắc để KTNN tiếp tục phát triển cả về tổ chức và hoạt động ở những giai đoạn tiếp theo.

Giai đoạn thứ ba, từ năm 2012 cho đến nay, mặc dù không còn công tác ở KTNN nhưng dù ở bất kỳ cương vị công tác nào, tôi vẫn luôn dành sự quan tâm theo dõi từng bước đi của KTNN. Những năm gần đây, đặc biệt là từ khi địa vị pháp lý của KTNN và Tổng Kiểm toán Nhà nước được hiến định trong Hiến pháp năm 2013, KTNN đã tiếp tục có những bước phát triển đáng ghi nhận. Khuôn khổ pháp lý và nghề nghiệp tiếp tục được hoàn thiện với việc sửa đổi Luật KTNN vào năm 2015, ban hành Hệ thống Chuẩn mực KTNN gồm 39 chuẩn mực theo Chuẩn mực kiểm toán quốc tế ISSAI. Tổ chức bộ máy tiếp tục phát triển lên 32 đơn vị, gồm: 8 đơn vị khối tham mưu, điều hành, 8 KTNN chuyên ngành, 13 KTNN khu vực và 3 đơn vị sự nghiệp. 

Kết quả hoạt động của KTNN thời gian qua đã tạo được niềm tin với Đảng, Quốc hội, Chính phủ và nhân dân. Theo số liệu tổng hợp của KTNN, kể từ khi thành lập đến hết năm 2018, KTNN đã phát hiện và kiến nghị xử lý tài chính 413.145 tỷ đồng, kiến nghị sửa đổi, hủy bỏ hàng trăm văn bản sai quy định hoặc không còn phù hợp với thực tế, đề xuất nhiều ý kiến có giá trị để hoàn thiện nhiều văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan có thẩm quyền ban hành.
 
Sau 25 năm phát triển và trưởng thành, đến nay, KTNN đang bước vào giai đoạn cuối của Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020 và chuẩn bị cho một giai đoạn phát triển mới với nhiều cơ hội, thách thức đan xen, Đảng, Nhà nước và cá nhân tôi mong rằng KTNN tiếp tục phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ, trọng trách được Đảng và Nhà nước giao để xứng tầm là một thiết chế được Hiến định, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, phát huy tốt hơn nữa vai trò của KTNN vào công cuộc đổi mới và phát triển đất nước. Tôi đề nghị trong giai đoạn tới, phát huy những kết quả đạt được, KTNN cần tiếp tục nỗ lực thực hiện đồng bộ một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm sau đây:

Một là, luôn nắm vững và bám sát định hướng, chủ trương, đường lối chiến lược phát triển của Đảng, các Nghị quyết của Quốc hội về nhiệm vụ kinh tế - xã hội, ngân sách, các giải pháp chính sách tài khóa, tiền tệ trong quản lý, điều hành của Chính phủ ở từng thời kỳ; các vấn đề bức xúc đang được Quốc hội, Chính phủ và dư luận xã hội quan tâm để xác định mục tiêu, trọng tâm kiểm toán dài hạn, trung hạn và hằng năm nhằm cung cấp thông tin xác thực, thích hợp và kịp thời phục vụ công tác quản lý, điều hành, giám sát tài chính công, tài sản công.

Hai là, tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho tổ chức và hoạt động kiểm toán theo hướng cụ thể hóa các quy định về KTNN trong Hiến pháp năm 2013 và sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện Luật KTNN năm 2015 một cách đầy đủ, hiệu lực, có chất lượng; đồng thời cần thường xuyên chú trọng tạo dựng và hoàn thiện khuôn khổ chuyên môn, nghề nghiệp, các chuẩn mực, quy trình và phương pháp nghiệp vụ cho tổ chức và hoạt động kiểm toán.

Ba là, tập trung thực hiện thành công các mục tiêu còn lại của Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020; triển khai nghiên cứu xây dựng Chiến lược phát triển KTNN cho giai đoạn tiếp theo bảo đảm tổ chức và hoạt động KTNN phải luôn được triển khai thực hiện theo hướng công khai, minh bạch, hiệu quả, chuyên nghiệp, chính quy, hiện đại; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin để hiện đại hóa quy trình, phương pháp chuyên môn, nghiệp vụ kiểm toán.

Bốn là, luôn quan tâm, coi trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, kiểm toán viên nhà nước; đổi mới và nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ; siết chặt kỷ luật, kỷ cương, văn hóa ứng xử và đạo đức nghề nghiệp của kiểm toán viên nhà nước; xây dựng được đội ngũ công chức đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu, giỏi về chuyên môn, có bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp, hoạt động chuyên nghiệp và hiện đại theo phương châm “Công minh - Chính trực - Nghệ tinh - Tâm sáng”.

Năm là, không ngừng đổi mới và cải tiến hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ; tổ chức tốt công tác quản lý và kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán, đảm bảo tính độc lập, khách quan trong hoạt động của kiểm toán viên; nâng cao hiệu quả phối hợp giữa KTNN với các cơ quan của Quốc hội; các Bộ, ngành; cấp ủy và chính quyền các cấp cũng như với từng đơn vị được kiểm toán; nâng tầm chất lượng các kết luận, kiến nghị thực sự thuyết phục, tương xứng với địa vị pháp lý của KTNN, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật.

Sáu là, tích cực và chủ động trong hợp tác và hội nhập quốc tế để trao đổi kinh nghiệm, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ đồng thời góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam với bạn bè quốc tế. Trên cương vị là Chủ tịch ASOSAI, KTNN phải thể hiện rõ nét vai trò dẫn dắt, lãnh đạo hoạt động của ASOSAI hoàn thành xuất sắc Kế hoạch chiến lược ASOSAI giai đoạn 2016-2021 và tham gia tích cực trong vai trò là thành viên Ban Điều hành ASOSAI giai đoạn 2018-2024,...

Là một người từng có 10 năm (2001-2011) gắn bó với KTNN trên cương vị Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước, Tổng Kiểm toán Nhà nước, tôi hết sức vui mừng và phấn khởi trước sự trưởng thành vượt bậc của KTNN trong 25 năm qua. Tiếp tục kế thừa những thành tựu trong thời gian qua, nỗ lực đoàn kết, phát huy trí tuệ, không ngừng đổi mới và sáng tạo, tôi tin tưởng Ngành chúng ta sẽ tiếp tục phấn đấu để có nhiều thành tích xuất sắc hơn nữa, trở thành cơ quan kiểm tra tài chính công trách nhiệm, uy tín và gia tăng giá trị, góp phần xây dựng nền tài chính công minh bạch, bền vững cho đất nước, xứng đáng với niềm tin của Đảng, Quốc hội và Nhân dân.