(BKTO) - Tổng Kiểm toán Nhà nước Nam Phi Kimi Makwetu vừa công bố Báo cáo kiểm toán về công tác giải ngân các khoản tài chính trong gói cứu trợ trị giá 500 tỷ Rand (khoảng 30 tỷ USD) ứng phó với Covid-19. Bản Báo cáo cảnh báo tình trạng ngân sách chống dịch Covid-19 đang bị thất thoát nghiêm trọng thông qua các hành vi tham nhũng, gian lận và nâng giá.


Sai phạm trong hầu hết các khoản chi

Trước tình hình dịch Covid-19 bùng phát mạnh ở Nam Phi, Chính phủ nước này đã công bố gói cứu trợ trị giá 500 tỷ Rand để ứng phó với cuộc khủng hoảng y tế và giảm thiểu thiệt hại do đại dịch gây ra cho nền kinh tế cũng như đời sống người dân tại quốc gia phát triển nhất châu Phi này. 

Gói cứu trợ này được đưa ra thông qua việc đánh giá lại ngân sách Chính phủ giai đoạn tài chính 2020-2021 và bảo đảm các khoản vay. Theo đó, Nam Phi đã dành 147,7 tỷ Rand để các cơ quan Chính phủ tiến hành trợ cấp thực phẩm, mua thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE), trợ cấp xã hội cho người thất nghiệp, cũng như thực hiện nhiều biện pháp phòng, chống khác.

Báo cáo kiểm toán chỉ trích hệ thống công nghệ thông tin được sử dụng trong các cơ quan Chính phủ không đủ nhanh nhạy để đáp ứng những thay đổi cần thiết, nhiều mặt hàng do cơ quan y tế đặt mua có chất lượng thấp và có dấu hiệu đội giá gấp nhiều lần so với thực tế. Bên cạnh đó, Tổng Kiểm toán Makwetu cũng chỉ ra nhiều khoản chi tiêu đáng ngờ và những lỗ hổng trong việc chi ngân sách cứu trợ Covid-19. 

Đối với gói trợ cấp thất nghiệp (TERS) mới được triển khai cho giai đoạn phong tỏa đầu tiên tại Nam Phi từ ngày 27/3 - 30/4/2020, các kiểm toán viên đã tiến hành rà soát các khiếu nại và đối chiếu với dữ liệu thanh toán, qua đó phát hiện nhiều khoản thanh toán thừa, thanh toán trùng lặp. Cơ quan kiểm toán quốc gia cho rằng, chính sự yếu kém trong việc kiểm soát đầu vào và xác thực trên hệ thống mới, cũng như quy trình gửi yêu cầu thủ công làm gia tăng nguy cơ thông tin không chính xác hoặc bị thao túng.

Còn trong gói trợ cấp xã hội R350, KTNN Nam Phi cũng gắn cờ hơn 30.000 khoản thanh toán cho người thụ hưởng không hợp lệ. Gói cứu trợ nông dân cũng bị chỉ trích không công bằng trong việc lựa chọn nhà cung cấp và người thụ hưởng, quy trình lưu trữ và xử lý hồ sơ không minh bạch, làm gia tăng nguy cơ gian lận và thiếu tin cậy trong bộ phận báo cáo. 

Vấn nạn tham nhũng không có hồi kết

Nam Phi là quốc gia không ít lần bị rúng động vì “căn bệnh” tham nhũng và gian lận. Sự bùng phát của dịch Covid-19 càng làm gia tăng rủi ro tham nhũng, đặc biệt là trong lĩnh vực y tế. Điều này xuất phát từ thực tế là tốc độ lây lan nhanh của đại dịch đã buộc quốc gia này bỏ qua nhiều quy định nghiêm ngặt, trong đó có đấu thầu cạnh tranh và các biện pháp kiểm soát khác để thu mua trang thiết bị y tế, lương thực phục vụ cuộc chiến chống đại dịch nhằm bảo đảm an toàn cho hàng triệu người dân. 

Kể từ khi lên nắm quyền hồi tháng 02/2018, Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa đã tuyên bố sẽ đấu tranh để loại bỏ tận gốc vấn nạn tham nhũng vốn lan tràn mạnh dưới thời Tổng thống tiền nhiệm Jacob Zuma. Cuộc kiểm toán lần này là một trong những động thái của Tổng thống Cyril Ramaphosa để thực hiện cam kết này. Hôm 27/8 vừa qua, ông đã phát động cuộc chiến chống tham nhũng bằng việc điều tra hành vi tham ô liên quan đến công tác mua sắm trang thiết bị phòng, chống Covid-19.

Theo báo cáo mới nhất của Ngân hàng Dự trữ Nam Phi, kể từ khi bắt đầu thực hiện phong tỏa toàn quốc mức cao nhất hồi cuối tháng 3, các hoạt động kinh tế của Nam Phi gần như bị đình trệ, sản lượng giảm sâu, niềm tin của DN và người tiêu dùng xuống mức thấp nhất trong nhiều năm, nhiều DN bị phá sản và hàng triệu lao động mất việc làm. Chính phủ Nam Phi đang đứng trước nhiều thách thức trong phục hồi kinh tế, khi nguồn thu ngân sách giảm đáng kể, nợ công tiếp tục tăng cao cộng với vấn nạn dịch bệnh “kép” đang ngày càng trở nên trầm trọng.