(BKTO) - Văn phòng Tổng kiểm toán Mozambique (PGR) hôm 25/6 đã công bố bản tóm tắt kết quả điều tra được chờ đợi từ lâu của cuộc kiểm toán đối với 3 công ty niêm yết đại chúng của Mozambique là Ematum (Công ty cá ngừ Mozambique), Proindicus và MAM (Quản lý Tài sản Mozambique) do hãng kiểm toán pháp lý hàng đầu thế giới Kroll Associates tiến hành. Cuộc kiểm toán này là một điều kiện then chốt để Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) và các đối tác Tây phương quyết định việc tiếp tục hỗ trợ tài chính cho Mozambique.

Báo cáo kiểm toán của Kroll Associates đã cho thấy những kết quả khá tiêu cực. Bản báo cáo chỉ ra những yếu kém trong quản lý tài chính và những khoảng trống khổng lồ trong dữ liệu thông tin cung cấp. Kroll Associates không nhận thấy bất kỳ hình thức định giá đáng tin cậy nào đối với tài sản và dịch vụ do nhà thầu (Privinvest Group) đặt tại Lebanon theo 3 hợp đồng cung cấp với các công ty này. Vì vậy, Kroll Associates đã thuê một chuyên gia độc lập “để ước tính sự chênh lệch giá của tài sản và dịch vụ theo từng hợp đồng cung cấp”. 

Các kiểm toán viên đã tiến hành so sánh giá trên hóa đơn của Privinvest với giá ước tính của cùng một loại hàng mà chuyên gia độc lập đưa ra - và mức chênh lệch lên đến 713 triệu USD. Mức chênh lệch giữa giá trị các hoá đơn và những con số ước tính mà chuyên gia độc lập của Kroll Associates tin tưởng cần được thanh toán là rất lớn. Cụ thể như trường hợp của Công ty Ematum, theo hóa đơn, mỗi một trong tổng số 24 tàu đánh cá mua cho Ematum tiêu tốn 22,3 triệu USD. Tuy nhiên, chuyên gia độc lập ước tính rằng mỗi chiếc tàu có giá không quá 2 triệu USD. Như vậy, giá của mỗi con tàu tốn kém hơn 20,3 triệu USD so với giá mà chuyên gia ước tính tin tưởng rằng là chi phí thực.

Song những khoản chênh lệch khổng lồ này không phải là vấn đề duy nhất. Khoản vay 850 triệu USD của Ematum - trong đó có 500 triệu USD được bảo lãnh bởi NSNN, được cho là dùng để chi trả chi phí cho các thiết bị an ninh hàng hải. Nhưng Kroll Associates lại không tìm thấy bất kỳ dấu hiệu nào về sự có mặt của những thiết bị an ninh quân sự trên biển đó. Như vậy, có ít nhất 500 triệu USD là chưa được kiểm chứng và không giải thích được. 

Kroll Associates cũng bị thất vọng khi bị 3 công ty từ chối trong việc hợp tác với cuộc kiểm toán. Báo cáo cho biết, các công ty này chỉ cung cấp "dữ liệu tài chính hạn chế, bao gồm số dư và bản sao kê ngân hàng chưa đầy đủ trong một số khoảng thời gian nhất định, các tài liệu hỗ trợ cũng không đầy đủ, chẳng hạn như hợp đồng cho vay và hợp đồng nhà cung cấp. Kroll nhận thấy, 3 công ty này "thể hiện năng lực yếu kém trong quản lý và hoạt động, có khả năng không tạo ra doanh thu trong tương lai". Kroll nhấn mạnh, "vào thời điểm báo cáo, các công ty này chỉ tạo ra doanh thu không đáng kể, chỉ đáp ứng các nghĩa vụ nợ và chi phí hoạt động với sự hỗ trợ tài chính của các cổ đông, là Bộ Tài chính hoặc nhà thầu".

Các khoản vay của những công ty này đều được bảo lãnh hoàn toàn bởi Chính phủ Mozambique tiền nhiệm, dưới thời Tổng thống Armando Guebuza. Ủy ban Điều tra của Nghị viện nước này hồi năm ngoái đã chỉ ra rằng, các khoản bảo lãnh này là không hợp pháp và vi phạm Hiến pháp Mozambique do đã phá vỡ các giới hạn về bảo đảm khoản vay theo quy định của Luật Ngân sách 2013 và 2014; khi mà các công ty này không trả được nợ (như hiện nay) thì trách nhiệm thanh toán các khoản nợ này sẽ nằm trên vai của Nhà nước Mozambique và người đóng thuế. Chính những khoản bảo lãnh này đã khiến nợ nước ngoài của Mozambique tăng 20%. Kroll Associates cảnh báo rằng quá trình cấp bảo lãnh khoản vay còn nhiều thiếu sót cần đánh giá lại.

IMF đánh giá cao việc công bố bản tóm tắt báo cáo kết quả kiểm toán; đại diện IMF cho biết trong một tuyên bố: “Việc công bố các tài liệu này là một bước tiến quan trọng hướng tới sự minh bạch hơn đối với các khoản cho vay”. Theo IMF, như chính Kroll công khai thừa nhận, “vẫn còn những khoảng trống về thông tin, đặc biệt về việc sử dụng khoản tiền vay”.

IMF đã cử một phái đoàn công tác tới Mozambique từ ngày 10-19/7 để thảo luận về kết quả của cuộc kiểm toán với các cơ quan chức năng và quyết định các hành động tiếp theo, trong đó dự kiến có chương trình làm việc với chính quyền cơ sở để giải quyết những mối quan ngại liên quan đến quản lý nguồn lực tài chính công.