(BKTO) - Nằm trong số hàng loạt dự án BT (dự án thực hiện theo hợp đồng xây dựng – chuyển giao công trình) được Kiểm toán nhà nước (KTNN) thực hiện kiểm toán thời gian qua, cuộc kiểm toán hoạt động xây dựng và việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư tại Dự án đầu tư xây dựng đường trục phía Nam tỉnh Hà Tây theo hình thức hợp đồng BT (gọi tắt là Dự án) đã mang lại nhiều kết quả, phát hiện nổi bật. Bên cạnh đó, cuộc kiểm toán còn mang lại nhiều kinh nghiệm tham khảo có giá trị cho hoạt động kiểm toán trong lĩnh vực này.

 

Sự quyết tâm, chung sức, đồng lòng góp phần quan trọng vào thành công của cuộc kiểm toán. Ảnh minh họa: N.LỘC

Nhiều phát hiện, kiến nghị nổi bật

Theo KTNN chuyên ngành IV – đơn vị thực hiện cuộc kiểm toán, bên cạnh những thuận lợi, Đoàn kiểm toán cũng gặp nhiều khó khăn, thách thức. Đơn cử như Dự án được phê duyệt, ký kết hợp đồng BT vào thời điểm năm 2008 khi hệ thống cơ chế, chính sách có liên quan đến hình thức hợp đồng BT còn thiếu và chưa rõ ràng, hình thức BT đổi đất lấy hạ tầng mới được triển khai, thực hiện.

Dự án kéo dài nhiều năm (từ năm 2008 đến thời điểm kiểm toán chưa hoàn thành), Cơ quan nhà nước có thẩm quyền được điều chỉnh sáp nhập nhiều lần nên sự phối hợp giữa các cơ quan trong việc cung cấp hồ sơ, tài liệu không được thường xuyên, đầy đủ; hồ sơ đều không có bản mềm, do đó các kiểm toán viên phải thực hiện các công việc bằng thủ công; Dự án được sự quan tâm của dư luận xã hội, báo chí cũng là một áp lực lớn đối với Đoàn kiểm toán trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Ngoài ra, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, Đoàn kiểm toán phải làm việc trong điều kiện giãn cách xã hội, khiến cho hoạt động kiểm toán gặp nhiều khó khăn.

Tuy nhiên, với quyết tâm, nỗ lực của toàn Đoàn và mỗi kiểm toán viên, cuộc kiểm toán đã được hoàn thành trước thời hạn với nhiều phát hiện, kiến nghị nổi bật.

Cụ thể, qua kiểm toán, Đoàn kiểm toán phát hiện việc UBND Thành phố Hà Nội cho phép xác định điểm dừng kỹ thuật của Dự án nhưng không nêu lý do dừng, thời gian dừng và không có phương án xử lý, thỏa thuận với Nhà đầu tư để giải quyết chi phí xây dựng khoảng 21,5 km đường còn lại tương ứng khoảng 2.448 tỷ đồng (nộp trả NSNN hay giảm diện tích giao đất đối ứng cho nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án).

Thành phố chưa kịp thời đưa ra biện pháp cụ thể để giải quyết những tồn tại, vướng mắc và chậm tiến độ của Dự án; không xây dựng chi tiết kế hoạch giám sát dự án; không yêu cầu nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án xây dựng và gửi lịch trình chi tiết thực hiện dự án BT để theo dõi và kiểm tra; thiếu sự kiểm tra, giám sát việc góp vốn và huy động vốn để thực hiện Dự án theo quy định Hợp đồng BT...

Qua kiểm toán, KTNN đã kiến nghị điều chỉnh giảm chi phí đầu tư khi quyết toán công trình BT với Nhà nước 363.931 triệu đồng, tương đương với 21,2% giá trị báo cáo được kiểm toán; chưa đủ căn cứ pháp lý, cơ sở, hồ sơ tài liệu xác nhận giá trị được quyết toán vào công trình BT với giá trị 478.870 triệu đồng tương đương với 27,91% giá trị báo cáo được kiểm toán. "Đây là con số kiến nghị xử lý tài chính rất lớn thời điểm đó" - lãnh đạo Đoàn kiểm toán cho biết. 

Bên cạnh đó, KTNN còn kiến nghị đối với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án, cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện chấn chỉnh công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng; xử lý trách nhiệm tập thể, cá nhân có liên quan đến các tồn tại, sai sót chủ yếu trong quản lý thực hiện Dự án… và nhiều kiến nghị quan trọng khác.

Những nghiệm từ cuộc kiểm toán

Bên cạnh những phát hiện, kiến nghị kiểm toán nổi bật, giá trị của cuộc kiểm toán còn là cách làm hay và những kinh nghiệm được chia sẻ, giúp lan tỏa rộng rãi trong công tác kiểm toán.

Theo lãnh đạo KTNN chuyên ngành IV, qua triển khai thực hiện kiểm toán, Đoàn kiểm toán đã tổ chức họp, trao đổi và rút ra bài học kinh nghiệm để chia sẻ rộng rãi trong toàn đơn vị, từ đó áp dụng hiệu quả vào các cuộc kiểm toán tương tự.
 

Làm tốt công tác kiểm toán, ngay từ khâu chuẩn bị sẽ tạo thuận lợi lớn cho quá trình kiểm toán. Ảnh minh họa: N.LỘC

Theo đó, ngay từ khâu chuẩn bị, đơn vị đã chú trọng nâng cao chất lượng trong công tác khảo sát thu thập thông tin để xây dựng Kế hoạch kiểm toán (KHKT) đảm bảo xác định chính xác mục tiêu kiểm toán, những nội dung kiểm toán trọng tâm, chính sách về rủi ro, trọng yếu và các nội dung khác phù hợp với đặc thù của từng dự án. Đồng thời, đơn vị xây dựng kế hoạch nhân sự Đoàn kiểm toán phù hợp với tính chất, đặc thù của cuộc kiểm toán để phát huy tối đa khả năng, sở trường của từng thành viên.

Xác định quá trình thực hiện kiểm toán trực tiếp sẽ quyết định thành công của cuộc kiểm toán, Trưởng đoàn kiểm toán thường xuyên chỉ đạo các thành viên trong Đoàn bám sát mục tiêu, các nội dung kiểm toán quan trọng tại KHKT để tập trung chỉ đạo, thực hiện kiểm toán có hiệu quả. Đoàn kiểm toán duy trì thường xuyên chế độ thông tin báo cáo về tình hình kiểm toán với Kiểm toán trưởng để kịp thời báo cáo tình hình, xin ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo KTNN khi phát hiện những vấn đề mới. 

“Mọi vấn đề phát hiện trong quá trình thực hiện kiểm toán phải được đưa ra trao đổi rộng rãi trong Tổ, trong Đoàn kiểm toán để phát huy trí tuệ tập thể, củng cố bằng chứng và đảm bảo tính thận trọng, phù hợp, khả thi của kết luận và kiến nghị kiểm toán” – lãnh đạo Đoàn kiểm toán lưu ý thêm. 

Đặc biệt, trong thời gian kiểm toán, Kiểm toán trưởng đã tăng cường công tác kiểm tra trực tiếp tại Đoàn kiểm toán, tổ kiểm toán, cho ý kiến chỉ đạo và giúp Đoàn kiểm toán tháo gỡ kịp thời những khó khăn, vướng mắc về chuyên môn, nghiệp vụ cũng như trong công tác quản lý.

“Lãnh đạo đoàn, tổ kiểm toán cũng thường xuyên kiểm tra, đôn đốc các kiểm toán viên thực hiện quy định về việc ghi chép nhật ký kiểm toán trong ngày, qua đó kịp thời nắm bắt, điều chỉnh nội dung, phương pháp kiểm toán cho phù hợp với kế hoạch chung và thực tế” – lãnh đạo Đoàn kiểm toán cho biết.
 

Ứng dụng công nghệ đóng vai trò quan trọng đối với lĩnh vực kiểm toán đầu tư dự án. Ảnh: N.LỘC

Đặc biệt, một trong những giải pháp đột phá, được đánh giá là có tác động quan trọng đến cuộc kiểm toán, đó là Đoàn kiểm toán đã áp dụng phương pháp đặc thù và ứng dụng công nghệ, công nghệ thông tin vào hoạt động kiểm toán.

Cụ thể, để thực hiện kiểm định chất lượng công trình, Đoàn kiểm toán đã căn cứ kết quả kiểm định của đơn vị tư vấn do KTNN thuê, hồ sơ thiết kế, tiêu chuẩn kỹ thuật dự án, đối chiếu các biên bản nghiệm thu và các hồ sơ hoàn công khác để đưa ra ý kiến kiểm toán.

Trên cơ sở các hồ sơ, tài liệu do đơn vị cung cấp, các kiểm toán viên đã ứng dụng phần mềm kiểm toán dự án đầu tư xây dựng của KTNN để truy xuất dữ liệu như các văn bản pháp luật liên quan, đơn giá nhiên liệu, vật liệu; nhập số liệu từ bản giấy vào phần mềm để tính lại dự toán, chi phí của các gói thầu nhằm rút ngắn thời gian và đảm bảo tính chính xác về kết quả số liệu. Nhờ đó, Đoàn kiểm toán đã phát hiện công tác lập, thẩm định và phê duyệt dự toán còn sai sót trong việc tính toán khối lượng với giá trị hàng chục tỷ đồng.
 

Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành IV Hoàng Phú Thọ: Để thực hiện thành công cuộc kiểm toán, sự nỗ lực, chủ động của nội bộ đơn vị, Đoàn kiểm toán là chưa đủ, mà đơn vị đã tích cực phối hợp với Vụ Chế độ và Kiểm soát chất lượng kiểm toán để tăng cường giám sát hoạt động của Đoàn kiểm toán ngay từ đầu, nhằm phát hiện và giải quyết kịp thời vấn đề phát sinh, hoặc cùng thảo luận về một nội dung mới, phức tạp để tìm ra hướng giải quyết phù hợp trước khi đưa ra đánh giá, kiến nghị kiểm toán.