(BKTO) - Hết năm 2015, nợ bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) là hơn 7.800 tỷ đồng, riêng nợ BHXH là 5.500 tỷ đồng, trong đó có khoảng hơn 2.000 tỷ đồng không xử lý thu hồi được. Để đảm bảo quyền lợi của người lao động, BHXH đang kiến nghị Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị định về quản lý thu và xử lý nợ BHXH, BHYT.

Theo số liệu của BHXH Việt Nam, hiện có 199.500 DN tham gia BHXH, trong đó có 22.231 DN nợ BHXH, 20.000 DN không còn giao dịch BHXH, dừng hoạt động, phá sản, giải thể. Thời gian qua, cơ quan BHXH đã khởi kiện 7.000 DN với số tiền 3.000 tỷ đồng. Tổng số nợ BHXH, BHYT trong quý I/2016 là 9,9 tỷ đồng, chiếm 4,5% số phải thu.

Đáng chú ý, theo ông Trần Đình Liệu - Trưởng Ban Thu (BHXH Việt Nam), tính đến hết năm 2015, trong số hơn 7.800 tỷ đồng nợ đọng thì có khoảng 5.500 tỷ đồng nợ BHXH, trong đó khoảng hơn 2.000 tỷ đồng là chưa xử lý được và khó có khả năng thu hồi. Số nợ này chủ yếu là do DN nước ngoài chủ bỏ trốn, DN mất tích, DN phá sản giải thể… Khi DN tuyên bố giải thể, họ thường ưu tiên hệ thống ngân hàng, chứ không ưu tiên đóng phần nợ BHXH nên khi hỏi đến tiền đóng BHXH thì ngân hàng đã thu nợ hết. Phần nợ BHXH đó gần như DN không có khả năng đóng còn tài sản thì cơ quan BHXH cũng không thu hồi được.

Thông tin cụ thể về tình trạng nợ BHXH do DN nước ngoài bỏ trốn, ông Liệu cho biết, theo thống kê của cơ quan BHXH, từ năm 2010 đến nay có tới 160 DN chủ nước ngoài nợ BHXH đã bỏ trốn, khiến hơn 4.000 người lao động bị ảnh hưởng quyền lợi. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là theo ông Liệu là do chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước. BHXH là cơ quan tổ chức thực hiện chính sách, phát hiện DN không đóng BHXH sau 1 tháng nhưng khi đến nơi thì DN đã về nước. “Khi chủ DN về nước cơ quan xuất nhập cảnh cũng không thông báo cho cơ quan BHXH; cơ quan quản lý, cấp phép lao động cũng không có thông tin gì cho chúng tôi. Xuống DN để kê biên tài sản thì DN hoàn toàn đi thuê tài sản và số tài sản đó cũng được cầm cố tại ngân hàng. Vì vậy, 5 năm qua, cơ quan BHXH cũng không thể giải quyết chế độ, gây thiệt thòi lớn cho số lao động này” - ông Liệu cho biết.

Theo quy định của Bộ Luật Lao động thì chỉ có chủ DN mới có quyền ký và chấm dứt hợp đồng lao động, người lao động không thể tự thanh lý hợp đồng cho mình. Trong trường hợp này, cơ quan BHXH đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ và xin ý kiến chỉ đạo trực tiếp để hỗ trợ cho người lao động và thu hồi số tiền nợ. Trong đó, kiến nghị tổ chức Công đoàn sẽ đứng ra đại diện chấm dứt hợp đồng cho người lao động.
 
Mặt khác, để có cơ chế xử lý triệt để các khoản nợ BHXH khó thu hồi, khiến cơ quan BHXH bị treo nợ còn người lao động thì mất quyền lợi, BHXH Việt Nam đang tiến hành xin ý kiến các Bộ ngành liên quan và sẽ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị định về quản lý thu và xử lý nợ BHXH, BHYT, trong đó giao cho cơ quan BHXH phối hợp với các cơ quan liên quan để xử lý nợ, quy định rõ về cơ chế để xử lý nợ và cơ chế hỗ trợ người lao động…

Trước đó, tại hội nghị giám sát về tình hình quản lý và sử dụng Quỹ BHXH năm 2015, đại diện KTNN cũng đã kiến nghị ngành BHXH cần phân loại để xác định số nợ thực tế để có biện pháp tác động, thu hồi, bởi cho đến nay có những khoản nợ BHXH, BHYT của DN không còn khả năng thu hồi. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động mà còn ảnh hưởng đến nguồn thu của Quỹ BHXH. Bên cạnh đó, cơ quan BHXH cần phối hợp tốt với thanh tra lao động để tăng cường thanh kiểm tra, thu hồi, giảm số nợ đọng./.
 
Box: Trong cuộc gặp gỡ, đối thoại với công nhân tại tỉnh Đồng Nai ngày 30/4 vừa qua, giải đáp băn khoăn của người lao động trước việc có nhiều DN không đóng BHXH cho người lao động, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khẳng định BHXH là một trong 3 trụ cột của chính sách an sinh xã hội. Chính phủ luôn quan tâm công tác này, đã xây dựng các văn bản pháp luật, trình Quốc hội thông qua.
Sắp tới đây, theo luật mới, cơ quan BHXH được thanh tra quá trình đóng BHXH cho người lao động của DN; lần đầu tiên trong Bộ luật Hình sự sửa đổi có quy định về tội danh trốn đóng BHXH. Người trốn đóng BHXH có thể bị xử phạt tù, DN trốn đóng BHXH bị xử phạt nặng. Đây sẽ là hình phạt nghiêm khắc đối với những cá nhân, đơn vị vi phạm về BHXH, để bảo vệ quyền lợi cho người lao động./.