(BKTO) - Với nhiều quy định không còn phù hợp trong bối cảnh mới, Luật Điện ảnh hiện hành đang trở thành rào cản phát triển của điện ảnh trong nước. Yêu cầu sửa đổi các quy định về hoạt động điện ảnh, đặc biệt là tạo cơ chế thúc đẩy sự cạnh tranh công bằng, lành mạnh hơn giữa DN điện ảnh Việt với các DN ngoại tại thị trường trong nước là yêu cầu bức thiết hiện nay.

Điện ảnh Việt khó cạnh tranh 

Bà Nguyễn Thị Thu Hà - Quyền Cục trưởng Cục Điện ảnh (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch - VH,TT&DL) cho biết, trải qua 12 năm thi hành, Luật Điện ảnh đã tạo hành lang pháp lý cho các đối tượng tham gia hoạt động điện ảnh cũng như cơ chế và điều kiện cho điện ảnh Việt Nam phát triển. Doanh thu ngành điện ảnh Việt Nam không ngừng tăng lên, từ 2 triệu USD năm 2000 lên hơn 100 triệu USD năm 2015 và doanh thu đạt gần 150 triệu USD năm 2018.

Tuy nhiên, theo bà Hà, hiện 64% tổng số cụm rạp và 65,2% số phòng chiếu trên tổng số cụm rạp và phòng chiếu tại Việt Nam thuộc về DN phát hành phim của nước ngoài, với gần 75% phim chiếu ngoài rạp hiện nay là phim ngoại nhập. Vì vậy, con số 150 triệu USD năm vừa qua chỉ nói lên tiềm năng của thị trường Việt Nam với DN ngoại, còn DN trong nước thì ngày càng lép vế. Điều trớ trêu nhất là trong tình cảnh cạnh tranh khốc liệt như vậy, các DN Việt Nam lại bị chính Luật Điện ảnh trói buộc bởi nhiều quy định bất hợp lý. Đơn cử như quy định phải có rạp chiếu mới được nhập phim chỉ có lợi cho DN nước ngoài. Sau khi xây dựng rạp, DN toàn quyền nhập phim ngoại về kiếm lãi và không quan tâm tới việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của Việt Nam. 

Bà Ngô Thị Bích Hạnh - đại diện một DN nội hoạt động trong lĩnh vực phát hành phim - cho biết, nếu mua thiết bị từ nước ngoài thì nhà sản xuất nội địa vẫn phải nộp thuế, còn công ty nước ngoài thì hưởng thuế ưu đãi. Mặt khác, ngay cả việc tiếp cận nguồn vốn vay ngân hàng để phát triển điện ảnh của DN nội cũng gặp khó, bởi lĩnh vực này chủ yếu là tài sản vô hình, tức tài sản mang nặng giá trị văn hóa, nên không được định giá cao. “Dù chính sách vay vốn ưu đãi, ưu đãi thuế đã có trong Luật nhưng không được thực thi và rất khó thực thi” - bà Hạnh cho biết. 

Những bất cập trên đã tồn tại quá lâu, kể từ khi Luật Điện ảnh ra đời (năm 2006) cho đến khi sửa đổi (năm 2009), các quy định này không có sự thay đổi nào đáng kể. Thị trường miền Nam vốn được coi là đất sống của điện ảnh, nhưng hiện nay, các DN điện ảnh tại đây cũng đang phải “tự bơi” và gồng mình để cạnh tranh với các công ty nước ngoài, song luôn yếu thế. Dẫn chứng, TS. Ngô Phương Lan - nguyên Cục trưởng Cục Điện ảnh - cho biết, đến cuối năm 2018, cả nước có tới 500 hãng phim tư nhân. Tuy nhiên trên thực tế, chỉ có khoảng 20 - 30 hãng duy trì hoạt động sản xuất phim đều đặn, khoảng chục hãng sản xuất được 2 - 3 phim, còn lại 450 hãng “ngồi chơi xơi nước” và không thể cạnh tranh được với DN ngoại, dù họ chỉ nhập phim và phát hành.

Tạo chỗ đứng cho doanh nghiệp điện ảnh Việt

Làm thế nào để DN điện ảnh Việt phát triển và cạnh tranh được với DN điện ảnh nước ngoài tại Việt Nam là những vấn đề nổi cộm được đề cập tại nhiều hội thảo lấy ý kiến góp ý để xây dựng Luật Điện ảnh (sửa đổi) diễn ra gần đây.

Theo TS. Ngô Phương Lan, đây là thời điểm thích hợp để sửa Luật Điện ảnh. Theo đó, cần bỏ quy định DN muốn nhập khẩu phim phải có rạp chiếu phim. Trong trường hợp cần phát triển hệ thống rạp tư nhân, Nhà nước cần quan tâm hơn đến các nhà đầu tư nội với cơ chế thông thoáng hơn. “Muốn bảo tồn, phát huy văn hóa Việt, DN điện ảnh phải sống được, nhưng quy định của Luật đang bóp nghẹt khả năng cạnh tranh, cơ hội sống của DN điện ảnh trong nước” - TS. Lan nói.

Trong khi đó, đạo diễn Đặng Xuân Hải - Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam - cho rằng, cần thiết kế các rào cản kỹ thuật về thương mại để hỗ trợ điện ảnh Việt Nam phát triển, cụ thể là quy định số giờ chiếu tối thiểu vào giờ vàng cho phim Việt Nam là 50% thay vì 20% như hiện nay. Quy định này đã được nhiều quốc gia thực hiện nhằm cân đối nguồn phim ngoại nhập và để giữ gìn văn hóa dân tộc. Theo ông Hải, Việt Nam từng bỏ qua cơ hội đó, tại thời điểm gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới và đây là lúc cần sửa sai để tạo chỗ đứng cho DN điện ảnh trong nước. 

Trong Tờ trình gửi Chính phủ về đề xuất sửa đổi Luật Điện ảnh, Bộ VH,TT&DL cũng nêu rõ: Một số chính sách của Nhà nước về phát triển điện ảnh quy định tại Luật Điện ảnh chưa có tính khả thi, chưa được thực hiện nghiêm túc như: chính sách ưu đãi về thuế đối với các hoạt động điện ảnh; việc quy định DN phát hành phim muốn kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu phim phải có rạp chiếu phim không còn phù hợp. “Quy định này cho phép một công ty thực hiện đồng thời 2 chức năng vừa phát hành vừa phổ biến phim, dẫn đến công ty nhập khẩu có hệ thống rạp lớn sẽ chi phối thị trường chiếu phim và thể hiện sự cạnh tranh không lành mạnh” - đại diện Bộ VH,TT&DL cho biết.

Do đó, Bộ này kiến nghị khắc phục các bất cập nêu trên thông qua việc sửa đổi quy định của Luật Điện ảnh, tạo sự cạnh tranh lành mạnh hơn cho các DN điện ảnh trong nước. Mặt khác, Bộ cũng đề nghị các DN điện ảnh nội cần nỗ lực vươn lên, khẳng định chất lượng phim để tăng khả năng cạnh tranh với DN ngoại, từ đó góp phần thực hiện tốt chức năng bảo tồn, quảng bá văn hóa tốt đẹp của dân tộc.