(BKTO) - Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) và Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) vừa công bố Chỉ số công khai ngân sách tỉnh (POBI) 2019. Kết quả cho thấy, chỉ số trung bình về công khai ngân sách tỉnh tăng đáng kể, đạt 65,55 điểm, trong khi đó, chỉ số này năm 2018 là 51 điểm còn năm 2017 chỉ là 30,5. Tuy nhiên, các địa phương vẫn cần cải thiện mức độ công khai ngân sách.


Số tỉnh, thành công khai đầy đủ thông tin về ngân sách nhà nước tăng lên

PGS,TS. Nguyễn Anh Thu - Viện trưởng VEPR - cho biết, 2019 là năm thứ 3 liên tiếp Nhóm thực hiện khảo sát này. POBI 2019 được đánh giá dựa trên trụ cột về minh bạch, công khai ngân sách và trụ cột về sự tham gia; khảo sát cũng đánh giá tính đầy đủ, kịp thời, sẵn có và thuận tiện của các tài liệu về ngân sách địa phương. Đồng thời, khảo sát POBI 2019 lần đầu tiên chấm điểm về độ tin cậy của việc lập dự toán ngân sách. 

PGS,TS. Vũ Sỹ Cường - Đại diện Nhóm nghiên cứu POBI - cho biết: Tín hiệu đáng khích lệ là năm 2019 đã có 24 tỉnh công khai đầy đủ thông tin về NSNN, trong khi năm 2018 chỉ có 6 tỉnh thuộc nhóm này. Ngoài ra, 27 tỉnh công khai tương đối, 9 tỉnh công khai chưa đầy đủ và chỉ có 3 tỉnh ít công khai là Hoà Bình, Đồng Tháp và Lạng Sơn. Như vậy, năm 2019, đã có 51/63 tỉnh, thành có mức điểm trên trung bình, trong khi năm 2018 chỉ là 31/63. Điều này minh chứng sự nỗ lực cải thiện việc công khai, minh bạch ngân sách của các địa phương. 

POBI 2019 tiếp tục cho thấy sự khác biệt giữa mức độ công khai ngân sách tỉnh của các vùng. Vùng Duyên hải Nam Trung Bộ và vùng Đông Nam Bộ có điểm xếp hạng POBI trung bình cao nhất, lần lượt là 77,16 và 73,81 điểm, tiếp theo là vùng Tây Nguyên (70,27 điểm) và Đồng bằng sông Hồng (68,24 điểm). Khu vực Trung du và miền núi Bắc Bộ đạt 63,5 điểm, Đồng bằng sông Cửu Long đạt 58,7 điểm và vùng Bắc Trung Bộ có số điểm trung bình thấp nhất, chỉ đạt 52,62 điểm. 

Báo cáo ngân sách công dân là tài liệu không bắt buộc công khai theo Luật NSNN năm 2015, tuy nhiên, số lượng các tỉnh công bố báo cáo ngân sách công dân tăng từ 1 tỉnh trong kỳ khảo sát 2018 lên 14 tỉnh trong POBI 2019. 

POBI 2019 cũng phản ánh mức độ đầy đủ và tính thuận tiện của các tài liệu ngân sách đã được cải thiện đáng kể trong POBI 2018 và tiếp tục cải thiện trong POBI 2019. Về tính dễ tiếp cận, 58 tỉnh phân chia cụ thể thư mục riêng về công khai ngân sách theo tài liệu hoặc theo năm và có nội dung cập nhật. 

Bên cạnh những kết quả tích cực, kết quả khảo sát POBI 2019 đối với trụ cột về sự tham gia của người dân cho thấy các tỉnh ít tạo điều kiện để người dân tham gia quy trình ngân sách. Số điểm quy đổi trung bình của 63 tỉnh, thành phố chỉ là 38,01 điểm. Có 61/63 cổng thông tin điện tử của các tỉnh có thư mục hỏi đáp và email liên hệ. Tuy nhiên, mức độ phản hồi của Sở Tài chính các tỉnh đối với người dân rất thấp, chỉ có 8/63 sở tài chính trả lời yêu cầu cung cấp thông tin của Nhóm nghiên cứu qua email. Nhiều tỉnh công khai tài liệu ngân sách chậm hơn so với quy định; việc lập dự toán ngân sách tỉnh chưa đủ độ tin cậy cho quá trình thực hiện dự toán…

Các địa phương cần tăng cường công khai, minh bạch ngân sách

Để tiếp tục tăng cường công khai, minh bạch, tạo điều kiện tối đa cho người dân tham gia vào quá trình xây dựng dự toán ngân sách và giám sát quá trình quản lý, sử dụng NSNN, qua đó góp phần cải thiện điểm số POBI, ông Vũ Sỹ Cường nhấn mạnh: Hiệu quả của việc sử dụng NSNN chỉ được nâng cao khi có sự tham gia giám sát của cộng đồng. Bởi vậy, các tỉnh cần tăng cường cơ chế có sự tham gia của người dân trong quy trình ngân sách bằng cách chủ động phản hồi các câu hỏi của người dân về ngân sách; đồng thời, xây dựng và công bố quy chế nội bộ về quy trình cung cấp thông tin theo Luật Tiếp cận thông tin.

Đại diện Nhóm nghiên cứu cũng khuyến nghị: Các tỉnh cần công khai đầy đủ các tài liệu không bắt buộc công khai là Báo cáo NSNN dành cho công dân và Báo cáo tình hình nợ công của tỉnh. Ngoài chuyên mục hỏi đáp và email, các sở tài chính có thể sử dụng mạng xã hội như facebook để tăng cường tương tác, trao đổi với người dân. Các tỉnh cần công khai đầy đủ bảng biểu và nội dung bảng biểu theo hướng dẫn thực hiện công khai NSNN đối với các cấp ngân sách tại Thông tư số 343/2016/TT-BTC của Bộ Tài chính; công khai tất cả tài liệu với định dạng excel/word để tạo thuận tiện cho người đọc; các tỉnh cần tính toán kỹ lưỡng để có dự toán chính xác hơn…

Bà Đinh Thị Mai Anh - Trưởng phòng Quản lý NSNN, Vụ NSNN (Bộ Tài chính) - đề nghị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc tiếp tục chỉ đạo các cấp, các đơn vị dự toán ngân sách, các tổ chức được ngân sách hỗ trợ đẩy mạnh công khai NSNN theo Luật NSNN, các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính. Đồng thời, các sở tài chính cần rà soát, hoàn thiện chuyên mục “Công khai ngân sách” trên cổng thông tin điện tử của sở và đăng tải thông tin công khai ngân sách theo đúng nội dung, biểu mẫu, thời gian và định dạng quy định. Các tỉnh có cơ chế khuyến khích sự tham gia đóng góp ý kiến của người dân đối với quá trình lập dự toán, phân bổ, quản lý và sử dụng NSNN thông qua các hình thức như: đối thoại với người dân, xây dựng quy chế vận hành chuyên mục “Hỏi và đáp” trên cổng thông tin điện tử của UBND, sở tài chính. Bên cạnh đó, các sở tài chính rà soát, cập nhật báo cáo công khai ngân sách địa phương trên “Ứng dụng công khai NSNN” tại Cổng thông tin điện tử của Bộ Tài chính. Ứng dụng này tiếp nhận tự động tài liệu công khai ngân sách của các địa phương để Bộ Tài chính theo dõi, giám sát việc thực hiện và cung cấp cơ sở dữ liệu chung, phục vụ hoạt động truy cập, khai thác dữ liệu đa chiều, giúp các địa phương đơn giản hóa việc báo cáo, công khai NSNN.

Kết thúc buổi Hội thảo công bố POBI 2019, TS. Nguyễn Đức Thành - Cố vấn trưởng VEPR - kỳ vọng các địa phương sẽ thực hiện quy định về công khai ngân sách ngày càng tốt hơn để chỉ số trung bình về công khai ngân sách của các tỉnh tăng theo thời gian và sẽ đạt 100 điểm.