(BKTO) - Thống nhất đề nghị Quốc hội xem xét phê chuẩn quyết toán NSNN năm 2020 theo số liệu do Chính phủ trình song KTNN cũng chỉ ra những tồn tại, hạn chế qua kiểm toán quyết toán NSNN năm 2020 và kiến nghị chấn chỉnh, khắc phục trong những năm tới.

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV, chiều 23/5, sau khi Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc trình bày Báo cáo quyết toán NSNN năm 2020, Tổng Kiểm toán nhà nước Trần Sỹ Thanh đã báo cáo Quốc hội Báo cáo kiểm toán quyết toán NSNN năm 2020.
 

Tổng Kiểm toán nhà nước Trần Sỹ Thanh trình bày Báo cáo kiểm toán quyết toán NSNN năm 2020 trước Quốc hội. Ảnh: quochoi.vn

Dự toán thu chưa sát diễn ra nhiều năm, giao kế hoạch vốn chậm

Tổng Kiểm toán nhà nước Trần Sỹ Thanh cho biết, năm 2020, dưới sự lãnh đạo đúng đắn, kịp thời của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, cả hệ thống chính trị đã vào cuộc; doanh nghiệp, người dân đồng hành ủng hộ đã góp phần hạn chế những tác động gây sốc, tiêu cực đến tốc độ tăng trưởng kinh tế, và thu chi NSNN năm 2020.

Nhờ đó, tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) đạt 2,91%, giảm so với kế hoạch 6,8% nhưng vẫn thuộc nhóm các nước tăng trưởng dương. Thu NSNN xấp xỉ dự toán, riêng thu nội địa vượt dự toán; chi NSNN cơ bản đảm bảo thực hiện theo dự toán.

Tuy nhiên, qua kiểm toán Báo cáo quyết toán NSNN năm 2020 và tổng hợp kết quả kiểm toán chủ yếu của các cuộc kiểm toán tổ chức trong năm 2021, cho thấy nổi lên một số vấn đề cần tiếp tục chấn chỉnh, khắc phục trong những năm tới.

Theo đó, KTNN chỉ rõ, dự toán thu tiền sử dụng đất chưa sát với khả năng nguồn thu. Các địa phương lập dự toán chỉ bằng 72% so với ước thực hiện năm 2019, mặc dù trung ương đã giao dự toán cao hơn số địa phương lập 18,3%, song thực hiện thu sử dụng đất năm 2020 vẫn vượt dự toán 80,4%. Việc thu vượt dự toán lớn đã diễn ra nhiều năm.

Tương tự, do dự toán hoàn thuế Giá trị gia tăng (GTGT) chưa sát với số phải hoàn trong năm dẫn đến hoàn thuế vượt dự toán Quốc hội quyết nghị 7.019 tỷ đồng.

Kết quả kiểm toán cũng cho thấy còn trường hợp giao kế hoạch vốn chậm, điều chỉnh nhiều lần, điều chỉnh sau ngày 15/11/2020 chưa phù hợp quy định; chưa bố trí đủ, thậm chí không bố trí kế hoạch vốn để thanh toán cho một số dự án đã hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng từ năm 2020 trở về trước 7.170 tỷ đồng.

Đáng chú ý, một số Bộ, cơ quan trung ương phân bổ chi tiết kế hoạch vốn cho các dự án thuộc danh mục dự án dự kiến sử dụng dự phòng chung Kế hoạch đầu tư công trung hạn (ĐTCTH) giai đoạn 2016-2020 nhưng sau đó không được Thủ tướng Chính phủ giao bổ sung Kế hoạch ĐTCTH.

Một số địa phương phân bổ 2.534,08 tỷ đồng nguồn dự phòng chung Kế hoạch ĐTCTH giai đoạn 2016-2020 cho 53 dự án khởi công mới trong khi chưa ưu tiên cho các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 2 Nghị quyết số 71/2018/QH14.

Về giao dự toán chi thường xuyên, còn giao dự toán bổ sung cho một số Bộ vào thời điểm cuối tháng 12 của năm ngân sách; tại một số Bộ, cơ quan trung ương giao và phân bổ chưa đầy đủ cơ sở, căn cứ; không phân bổ hết dự toán theo quy định; giao dự toán kinh phí thường xuyên, không thường xuyên chưa đảm bảo đúng quy định. 19/45 địa phương được kiểm toán bố trí dự phòng ngân sách tại cấp tỉnh hoặc cấp huyện chưa đảm bảo tỷ lệ quy định; 02/45 địa phương giao dự toán chi sự nghiệp giáo dục - đào tạo và dạy nghề, sự nghiệp khoa học công nghệ thấp hơn dự toán Trung ương giao.

Giải ngân thấp, chi chuyển nguồn tiếp tục tăng

Đánh giá về công tác chấp hành ngân sách, KTNN tiếp tục chỉ ra những tồn tại, bất cập đã diễn ra nhiều năm nhưng chưa được khắc phục hiệu quả.

Điển hình là số thu năm 2020 bằng 98,1% so với dự toán giao (tương ứng hụt 28.473 tỷ đồng). Trong đó thu nội địa vượt 0,2% dự toán (chủ yếu từ tiền sử dụng đất 77.086 tỷ đồng và thu khác ngân sách 22.229 tỷ đồng) trong khi một số khoản thu chính từ hoạt động sản xuất kinh doanh (khu vực DNNN, DN có vốn đầu tư nước ngoài và kinh tế ngoài quốc doanh) chiếm khoảng 52,5% tổng thu nội địa nhưng đều hụt thu so với dự toán giao, khoản thu hồi vốn tại các DNNN chỉ đạt 37,1% so với dự toán giao đầu năm.

“Nguyên nhân khách quan hụt thu là do ảnh hưởng của dịch Covid-19 và các chính sách miễn, giảm thuế của nhà nước. Bên cạnh đó, việc hạch toán và kê khai thiếu doanh thu, xác định sai chi phí, tính thiếu thuế cũng như các khoản thu khác được KTNN phát hiện qua kiểm toán, đối chiếu, từ đó đã kiến nghị tăng thu NSNN 8.802,6 tỷ đồng”- Tổng Kiểm toán nhà nước Trần Sỹ Thanh chỉ rõ.
 

Các đại biểu Quốc hội tham dự phiên họp. Ảnh: daibieunhandan.vn

Cũng theo kết quả kiểm toán, nợ thuế do cơ quan thuế quản lý đến 31/12/2020 là 99.074 tỷ đồng, giảm 0,63% so với năm 2019, chủ yếu do thực hiện khoanh nợ thuế và xóa nợ theo Nghị quyết số 94/2019/QH14 (24.987 tỷ đồng). Nợ thuế do cơ quan hải quan quản lý quá hạn đến 31/12/2020 là 7.115 tỷ đồng, tăng 1% so với năm 2019, trong năm 2020 chưa thực hiện khoanh nợ thuế và xóa nợ theo Nghị quyết số 94/2019/QH14.

Trong chi đầu tư phát triển, qua kiểm toán cho thấy, một số Bộ, cơ quan trung ương và địa phương có tỷ lệ giải ngân chi đầu tư từ nguồn vốn ngoài nước thấp đã phần nào làm giảm hiệu quả đầu tư của nguồn vốn vay nước ngoài. Ngoài ra, số vốn vay nước ngoài đã giải ngân cho đầu tư xây dựng cơ bản từ năm 2019 trở về trước chưa hạch toán vào NSNN của 5 Bộ, cơ quan trung ương và 36 địa phương là 4.486 tỷ đồng (trong đó số giải ngân từ năm 2016 trở về trước 3.584,4 tỷ đồng, số giải ngân giai đoạn 2017-2019 là 901,6 tỷ đồng), Chính phủ chưa kịp thời báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội xem xét phương án bổ sung kế hoạch vốn.

Bên cạnh đó, còn trường hợp dư nợ đọng xây dựng của những dự án thực hiện trước năm 2015 nhưng năm 2021 mới bố trí một phần để thanh toán; một số địa phương có nợ đọng xây dựng cơ bản lớn và phát sinh nợ xây dựng cơ bản trong năm 2021.

Trong chi thường xuyên cũng cho thấy, một số khoản chi sự nghiệp từ ngân sách trung ương có tỷ lệ thực hiện thấp như: chi bảo vệ môi trường 47,4%; chi văn hoá thông tin 61,5%; chi thể dục thể thao 75,2%; chi sự nghiệp giáo dục - đào tạo và dạy nghề 81,9%. Trong đó, chi bảo vệ môi trường trong những năm gần đây liên tục đạt tỷ lệ rất thấp (dưới 50%).
Theo số liệu kiểm toán, tổng chi chuyển nguồn năm 2020 là 643.406 tỷ đồng, tăng 8,6% so với năm 2019, trong đó ngân sách trung ương giảm 13,4% nhưng ngân sách địa phương tăng 18,3%. “Một số Bộ, cơ quan trung ương còn chuyển nguồn kinh phí không còn nhiệm vụ chi qua nhiều năm; 26/45 địa phương được kiểm toán chi chuyển nguồn cao hơn năm trước, chuyển nguồn kinh phí không phù hợp quy định 2.885 tỷ đồng” – Tổng Kiểm toán nhà nước chỉ ra thực trạng.
 

Về kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán đối với niên độ ngân sách năm 2019, Tổng Kiểm toán nhà nước Trần Sỹ Thanh cho biết, đến 31/12/2021 số xử lý tài chính tăng thu, giảm chi NSNN được thực hiện là 14.677,08 tỷ đồng, đạt 80%; xử lý khác được thực hiện 28.648,13 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 66,1%; đồng thời 44/205 văn bản đã được Chính phủ, các Bộ, cơ quan trung ương và địa phương thực hiện hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung theo kiến nghị của KTNN; 52/98 Báo cáo kiểm toán có kiến nghị kiểm điểm đã được các đơn vị thực hiện. Trong năm 2021, các đơn vị được kiểm toán cũng tiếp tục thực hiện thêm các kiến nghị đối với niên độ NSNN năm 2018 trở về trước 9.359,98 tỷ đồng. Số kiến nghị tăng thu, giảm chi NSNN chưa thực hiện đến 31/12/2021 còn 28.933,2 tỷ đồng. Số văn bản KTNN kiến nghị trong giai đoạn 2016-2019 đã được các cơ quan chức năng thực hiện lũy kế đến 31/12/2021 là 237/667 văn bản, tăng thêm 111 văn bản so với báo cáo tổng hợp kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán hàng năm.

Trên cơ sở kết quả kiểm toán, KTNN kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các Bộ, cơ quan trung ương, địa phương, đơn vị được kiểm toán thực hiện đầy đủ, kịp thời các kết luận, kiến nghị kiểm toán. Trong đó: xử lý tài chính tăng thu, giảm chi NSNN 25.396,3 tỷ đồng; xử lý khác 41.567,4 tỷ đồng; rà soát để hủy bỏ hoặc thay thế, sửa đổi, bổ sung, ban hành mới 198 văn bản không phù hợp với quy định pháp luật hoặc chưa phù hợp với thực tiễn; kiểm điểm, xử lý trách nhiệm tập thể, cá nhân đối với các khuyết điểm và sai phạm đã nêu trong báo cáo kiểm toán của từng cuộc kiểm toán thực hiện trong năm 2021.

Đồng thời, chỉ đạo Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư thực hiện kiến nghị của KTNN tại Báo cáo kiểm toán Báo cáo quyết toán NSNN năm 2020.
 

KTNN thống nhất đề nghị Quốc hội xem xét phê chuẩn quyết toán NSNN năm 2020 do Chính phủ trình, bao gồm: Thu cân đối NSNN 2.279.735,577 tỷ đồng; Chi cân đối NSNN 2.352.929,840 tỷ đồng; Bội chi NSNN 216.405,589 tỷ đồng, bằng 3,44% GDP thực hiện.