(BKTO) - Để người thu nhập thấp có nhà ở, giúp họ “an cư, lạc nghiệp” là một chủ trương đúng đắn. Tuy nhiên, diễn biến thực tiễn những năm gần đây xoay quanh gói tín dụng ưu đãi 30.000 tỷ đồng hỗ trợ người nghèo, người có thu nhập thấp vay vốn mua nhà đã bộc lộ nhiều bất cập đòi hỏi những nhà làm chính sách phải có cái nhìn dài hơi hơn.


Tăng tốc tiến độ giải ngân gói 30.000 tỷ đồng

Từ tháng 6/2013 đến ngày 15/4/2014, số vốn đã giải ngân của gói 30.000 tỷ đồng mới chỉ đạt 1.699 tỷ đồng, trong đó giải ngân cho hộ gia đình, cá nhân là 975,7 tỷ đồng, cho các tổ chức là 723,3 tỷ đồng. Nguyên nhân dẫn đến tiến độ giải ngân “rùa bò” này đã được KTNN chỉ rõ trong kết quả Kiểm toán việc quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản Nhà nước năm 2013 của Bộ Xây dựng. Đó là do lãi suất cho vay ưu đãi mặc dù đã được điều chỉnh giảm từ 6%/năm xuống 5%/năm từ tháng 1/2014 nhưng vẫn còn cao so với thu nhập của người dân, chỉ những người có thu nhập trung bình và ổn định mới có khả năng tiếp cận gói tín dụng này.

Thời hạn cho hộ gia đình, cá nhân vay tối thiểu 10 năm là ngắn so với khả năng tích lũy, trả nợ. Một số chủ đầu tư dự án gặp vướng mắc về giải phóng mặt bằng, chưa có giấy phép xây dựng, báo cáo tài chính của một số chủ đầu tư không đáp ứng điều kiện để được vay vốn; một số tiêu chí do ngân hàng quy định quá chặt chẽ và thận trọng, do đó khách hàng vay vốn không thể đáp ứng được. Chính quyền một số địa phương còn chậm trong việc triển khai các thủ tục hành chính, cho phép DN điều chỉnh quy hoạch, chấp thuận đầu tư, quyết định cho phép chuyển đổi dự án, điều chỉnh cơ cấu căn hộ… Do đó, số lượng dự án đầu tư xây dựng mới nhà ở xã hội nhà ở xã hội (NƠXH), dự án nhà ở thương mại được chuyển đổi sang NƠXH và dự án được điều chỉnh cơ cấu căn hộ còn thấp so với nhu cầu. Thực tế vẫn thiếu nguồn cung NƠXH và nhà ở thương mại có diện tích dưới 70 m2 và giá bán dưới 15 triệu đồng/m2. Quy định về thế chấp tài sản hình thành trong tương lai chưa được ban hành kịp thời để tháo gỡ cho khách hàng về thủ tục vay vốn.

Có thể nói thông tin ngừng giải ngân gói 30.000 tỷ đồng chính là một cú hích mạnh mẽ, thúc đẩy tiến độ giải ngân tăng tốc phi mã. Tính đến ngày 10/5/2016, các ngân hàng đã ký hợp đồng cam kết cho vay 34.826 tỷ đồng đối với 56.240 khách hàng, đã giải ngân theo tiến độ dự án đạt 25.800 tỷ đồng. Trong đó, đối với khách hàng cá nhân, các ngân hàng đã cam kết cho vay 27.447 tỷ đồng với 56.112 khách hàng, đã giải ngân 20.812 tỷ đồng. Nhưng chỉ 10 ngày sau (ngày 20/5), báo cáo nhanh của các ngân hàng cho biết, số tiền đã giải ngân là 26.733 tỷ đồng, trong đó giải ngân cho khách hàng cá nhân là 21.667 tỷ đồng.

Chủ đầu tư dự án “vớt” chính sách

Theo ghi nhận của phóng viên, nhiều chủ đầu tư dự án đã chủ động đẩy nhanh tiến độ để kịp “vớt” chính sách. Điều này vừa giúp chủ đầu tư sớm thu được vốn, vừa giúp khách hàng đảm bảo quyền lợi được vay nguồn vốn ưu đãi. Điển hình như tại dự án NƠXH Đại Kim (quận Hoàng Mai), chủ đầu tư là Công ty Cổ phần phát triển Nhà Hà Nội chủ trương đẩy nhanh tiến độ thi công để được hưởng tối đa hỗ trợ từ gói 30.000 tỷ đồng. Theo hợp đồng ký kết, thời gian bàn giao căn hộ khoảng quý III/2017, nhưng trên thực tế, nhiều khả năng khách hàng được nhận nhà ngay cuối năm nay để đón những “giọt” tín dụng ưu đãi cuối cùng. Nhiều khách hàng đã tỏ rõ vui mừng vì tiến độ xây dựng đang được đẩy nhanh, tiến độ giải ngân vốn ưu đãi cũng đã đạt 70%...

Tương tự, dự án chung cư Xuân Mai Spark Dương Nội (quận Hà Đông) dự kiến được bàn giao vào cuối năm 2016. Hiện, dự án đang trong giai đoạn hoàn thiện. Cả chủ đầu tư và khách hàng mua dự án đều đang rất mong chờ Chính phủ, NHNN có văn bản hướng dẫn để được giải ngân tiếp tục nguồn vốn lãi suất ưu đãi.

Tuy nhiên, từ sau ngày 1/6, nhiều dự án đã giảm tiến độ thi công để chờ chính sách tái khởi động gói 30 nghìn tỷ đồng, vì thế không ít dự án NƠXH, nhà ở thương mại giá rẻ trên địa bàn Hà Nội tiếp tục rơi vào tình trạng chậm tiến độ. Đơn cử như Dự án NƠXH Bright City (huyện Hoài Đức) do Công ty xây dựng và bánh kẹo Thăng Long làm chủ đầu tư đang hứng chịu nhiều tai tiếng do tiến độ thi công rất chậm khiến người mua nhà như đang “ngồi trên đống lửa”. Đến bây giờ, dự án mới bắt đầu khởi động nhưng vẫn bị kẹt bởi gói 30 nghìn tỷ đồng chưa được tái giải ngân, trong khi mốc ngừng giải ngân là tháng 12/2016 đã khá cận kề.

Khả năng kịp hay không kịp “vớt” chính sách đang là một cuộc chạy đua nước rút của nhiều chủ đầu tư trong nỗi thấp thỏm mong chờ của rất nhiều khách hàng - những người có thu nhập thấp.

Cần sửa đổi, bổ sung chính sách cho phù hợp

Từ những phát hiện qua kiểm toán, KTNN đã kiến nghị Bộ Xây dựng tiến hành soạn thảo và trình Chính phủ xem xét sửa đổi, bổ sung các giải pháp tháo gỡ khó khăn thị trường bất động sản, mở rộng đối tượng, điều kiện được vay vốn từ gói tín dụng hỗ trợ nhà ở 30.000 tỷ đồng. Tháng 7/2015, Bộ Xây dựng đã có Văn bản gửi NHNN đề xuất nới lỏng quy định giới hạn đối tượng người thu nhập thấp là có mức thu nhập không phải đóng thuế thu nhập cá nhân, theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập cá nhân.

Ngày 30/5/2016, NHNN đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép gia hạn giải ngân tái cấp vốn đối với các hợp đồng tín dụng đã ký trước ngày 31/3/2016 tối đa đến ngày 31/12/2016. Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý về nguyên tắc với đề nghị của NHNN về việc tiếp tục giải ngân gói hỗ trợ nhà ở 30.000 tỷ đồng với lãi suất 5%/năm. Tiếp đó, ngày 6/6/2016, Thủ tướng đã ký Quyết định lãi suất cho vay ưu đãi nhà ở xã hội tại Ngân hàng Chính sách xã hội đối với các đối tượng được mua nhà là 4,8%/năm, có hiệu lực đến hết ngày 31/12/2016 và được áp dụng cho tất cả các khoản vay còn dư nợ trong năm 2016. Tuy nhiên gói tín dụng này đang gặp khó khăn vì chưa bố trí được nguồn tiền từ ngân sách.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà cho biết, cả người dân và DN đều đang rất mong mỏi chính sách NƠXH lãi suất 4,8%/năm được thực hiện sớm, nhất là khi gói vay 30.000 tỷ đồng sắp kết thúc. Việc phát triển NƠXH có lợi ích tốt trong tình hình khó khăn này, vừa huy động nguồn vốn lớn vào sản xuất kinh doanh và tạo thêm việc làm cho xã hội.

Còn theo ông Nguyễn Trần Nam, Chủ tịch Hiệp hội BĐS Việt Nam, các đối tượng hỗ trợ phải được đối xử công bằng. Nếu chỉ chú trọng vào đối tượng mua nhà thì vấn đề phát triển NƠXH sẽ không đạt hiệu quả như mong muốn. Nguồn cung loại hình nhà ở này vẫn đang thiếu và một số chính sách hiện nay khiến phân khúc này phát triển “èo uột”, dẫn đến việc gần đây không có dự án NOXH, nhà giá thấp nào được khởi công xây dựng. Do vậy, Chính phủ cần các chính sách mạnh mẽ hơn, có tính xuyên suốt, ổn định nhằm tạo ra xung lực mới thúc đẩy thị trường phát triển.