(BKTO) - Trong nền kinh tế số hiện nay, chia sẻ dữ liệu được coi là một trong những nền tảng quan trọng nhất của bất kỳ Chính phủ điện tử nào. Vậy, làm thế nào để các cơ quan nhà nước có thể quản lý rủi ro trong quá trình số hóa mà không cản trở đổi mới sáng tạo? Vấn đề này đang là thách thức không nhỏ đặt ra đối với mỗi quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Dữ liệu đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế số

Tại sự kiện Tech Summit 2019 diễn ra cuối tháng 8 ở TP. HCM, ông David Lang - tư vấn chiến lược của Yellow Blocks - trích dẫn một nghiên cứu, tới năm 2020, lượng dữ liệu trên thế giới sẽ gấp 75 lần số lượng cát trên trái đất. Điều đó cho thấy, sự bùng nổ nhanh của dữ liệu là yếu tố vô cùng quan trọng trong xu hướng chuyển đổi số và nền kinh tế số toàn cầu.

Nghiên cứu của Yellow Blocks cho biết thêm, nhờ có dữ liệu, các công ty có thể tương tác tốt và điều đó giúp họ giữ lại được tới 89% khách hàng, trong khi các công ty có tương tác kém chỉ giữ được 33%. Ứng dụng công nghệ vào khai thác dữ liệu sẽ giúp DN có những phản hồi tức thì, điều chỉnh chương trình kịp thời và cung ứng sản phẩm sát với thị trường theo thời gian thực.

Giám đốc Điều phối danh mục và hoạt động dự án, Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam - ông Achim Fock - cho rằng, nếu coi dữ liệu là một loại dầu mỏ mới thì nhiều nước đã biết cách tạo ra những giá trị gia tăng từ loại dầu mỏ mới này và biến chúng trở thành nguồn năng lượng tái tạo thông qua chia sẻ dữ liệu. Trên thế giới, những nước đang đi tiên phong về phát triển công nghệ số như: các quốc gia là thành viên của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), Estonia, Singapore đều có những cơ chế quản lý mạnh mẽ tập trung vào dữ liệu và quản lý dữ liệu. 

Thậm chí, dựa vào dữ liệu, người ta còn khảo sát, nghiên cứu để phác họa chân dung người tiêu dùng trong tương lai nhằm phục vụ chiến lược kinh doanh đón đầu của DN. Theo Phó Tổng Giám đốc EY Việt Nam Nguyễn Minh Đức, tương lai không xa, DN sẽ không còn bán sản phẩm đơn thuần mà là bán phong cách sống cho người tiêu dùng. Những công nghệ thông minh khi đó sẽ trở nên hiển nhiên và vô hình. Chuỗi cung ứng cũng được tối ưu hóa thông qua Internet kết nối vạn vật (IoT), tác động của con người sẽ giảm đi rất nhiều.

Vừa qua, tại buổi thảo luận về quá trình số hóa, chia sẻ dữ liệu và cách thức các cơ quan quản lý rủi ro mà không cản trở đổi mới sáng tạo, ông Daniel Castro - Phó Chủ tịch Quỹ Công nghệ thông tin và đổi mới, Giám đốc Trung tâm Đổi mới Dữ liệu của ITIF (Mỹ) - khẳng định: 10 năm trở lại đây, thế giới đang chuyển sang nền kinh tế dựa vào dữ liệu. Đồng thời, thế giới đang hướng tới một nền kinh tế thuật toán với những công nghệ mới như: AI, IoT, Blockchain. Dữ liệu chính là chất xúc tác, yếu tố định hướng đổi mới sáng tạo và quá trình chuyển đổi số với trọng tâm là dữ liệu đang diễn ra ở tất cả các lĩnh vực. Câu hỏi đặt ra là làm sao để vừa tạo điều kiện cho quá trình này được diễn ra thuận lợi, vừa đảm bảo an ninh trên không gian mạng?

Chia sẻ dữ liệu - kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam

Theo ông Daniel Castro, chìa khóa để bảo mật dữ liệu hiện nay là công nghệ điện toán đám mây. Tuy nhiên, điện toán đám mây cũng gây nhiều quan ngại về quyền riêng tư và an ninh bảo mật. Để giải quyết điều này, nhiều chính phủ đã đưa ra chính sách chặn dòng chảy dữ liệu. 
Dẫn kết quả khảo sát của một tổ chức nghiên cứu thị trường, ông Daniel Castro cho biết, chính sách chặn dòng chảy tự do dữ liệu của Trung Quốc đã khiến nước này mất khoảng 1,1% GDP. Ngay tại Mỹ, thời kỳ đầu khi điện toán đám mây manh nha xuất hiện, nhiều người cũng tỏ ra quan ngại, dè chừng. Nhưng hiện nay, Chính phủ và các DN Mỹ có một chiến lược “Cloud First”, tức là ưu tiên điện toán đám mây. Thậm chí, Bộ Quốc phòng Mỹ đang thực hiện dự án đầu tư một hệ thống điện toán đám mây để có thể lưu trữ những thông tin tuyệt mật, kể cả thông tin về hạt nhân.

Theo thống kê, nguyên nhân của hầu hết các sự cố về bảo mật tại Mỹ không xuất phát từ các nhà cung cấp dịch vụ điện toán đám mây mà do sai sót của con người trong quá trình vận hành hệ thống. Do đó, theo ông Castro, có 4 nguyên tắc để đảm bảo thúc đẩy, tận dụng những lợi thế của đổi mới sáng tạo nhưng vẫn hạn chế được rủi ro. Thứ nhất, cần phải có quy định các tổ chức chính là người chịu trách nhiệm quản lý dữ liệu thu thập được, dù họ lưu trữ, xử lý và phân tích dữ liệu ở đâu. Thứ hai, mặc dù mỗi quốc gia có Luật về quyền riêng tư khác nhau nhưng cần có cơ chế đảm bảo khả năng truy cập dữ liệu xuyên biên giới nhằm ứng phó với các mối đe dọa về an ninh bảo mật hay tin tặc.

Thứ  ba, các quốc gia cần có trách nhiệm ngăn chặn dòng chảy của các thông tin bất hợp lệ như: phim ảnh, âm nhạc vi phạm bản quyền, khiêu dâm trẻ em, phát ngôn thù địch. Thứ tư, các quốc gia phải có vai trò trong việc mã hoá dữ liệu, xử lý các lỗ hổng trong hệ thống.
Đại diện Ngân hàng Thế giới, ông Achim Fock đưa ra 3 khuyến nghị về cơ chế pháp lý liên quan đến chia sẻ dữ liệu. Trước hết, chính sách về chia sẻ dữ liệu phải cụ thể hoá: những dữ liệu công của cơ sở dữ liệu quốc gia sẽ được chia sẻ, cơ quan chịu trách nhiệm chia sẻ và đối tượng chia sẻ. Bên cạnh đó, việc thiết lập một cơ chế kiểm soát và đánh giá chi tiết, rõ ràng giúp đo lường được hiệu quả triển khai chính sách, dễ dàng theo dõi được dấu vết và phát hiện những vấn đề trong chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan. Cơ chế này được hỗ trợ bởi sự tiến bộ của công nghệ. 

Mặt khác, mục tiêu cuối cùng của chính sách trên là dữ liệu được chia sẻ thông suốt giữa các cơ quan Chính phủ và với xã hội. Do đó, tập trung cải thiện, nâng cao năng lực chia sẻ dữ liệu sẽ giúp cho việc triển khai các chính sách về lĩnh vực này tốt hơn, hướng đến sự chia sẻ dữ liệu Chính phủ nhiều hơn nữa trong hệ sinh thái dữ liệu quốc gia.