(BKTO) - Thời gian qua, việc đẩy mạnh thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về xã hội hóa trong lĩnh vực y tế đã huy động được các nguồn lực để tăng cường cơ sở vật chất, năng lực cung cấp dịch vụ khám, chữa bệnh (KCB) cho các cơ sở y tế công lập. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, hoạt động xã hội hóa, liên kết công - tư trong KCB còn bộc lộ nhiều bất cập, đặc biệt là sự thiếu công khai, minh bạch, trong khi hành lang pháp lý để kiểm soát hoạt động này còn nhiều lỗ hổng.


Thiếu sự kiểm soát và tiềm ẩn nguy cơ lợi ích nhóm

Theo ông Nguyễn Nam Liên - Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính (Bộ Y tế): Việc thực hiện xã hội hóa, liên doanh, liên kết đầu tư đã làm thay đổi nhận thức của nhiều đơn vị, không trông chờ, ỷ lại vào NSNN mà chủ động huy động các nguồn ngoài ngân sách để đầu tư cơ sở, trang thiết bị nhằm phát triển kỹ thuật, nâng cao chất lượng chẩn đoán, điều trị, từng bước đáp ứng nhu cầu KCB ngày càng đa dạng của các tầng lớp nhân dân.

Dưới góc độ kiểm toán, TS. Lê Đình Thăng - Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành III - cho rằng, việc các bệnh viện được quyền liên doanh liên kết với đối tác ngoài để đầu tư trang thiết bị và thực hiện KCB là cách thu hút tương đối mạnh mẽ và hiệu quả trong những năm qua, khắc phục được tình trạng thiếu trang thiết bị y tế cho cơ sở KCB trong khi nguồn NSNN hạn hẹp. Tuy nhiên, hoạt động đầu tư từ nguồn vốn tư nhân thường mang tính thương mại, vì mục đích lợi nhuận, điều đó vô hình trung đã đẩy giá KCB lên cao và chỉ những người có thu nhập cao mới có khả năng sử dụng. 

Hơn nữa, ông Thăng cho biết, việc liên doanh, liên kết ồ ạt, thiếu sự kiểm soát hợp lý của cấp có thẩm quyền tiềm ẩn nguy cơ lợi ích nhóm trong hợp tác và phân chia lợi nhuận. Kết quả kiểm toán một số năm gần đây cho thấy, tại một số đơn vị còn chia lợi nhuận cho đối tác khi đã hết thời gian thực hiện đề án liên doanh liên kết; chưa đánh giá đúng và đủ các chi phí về mặt bằng, thương hiệu của đơn vị khi tham gia đề án hoặc chưa làm rõ giá trị máy móc thiết bị tham gia vào liên doanh, liên kết của đối tác, gây bất lợi cho bệnh viện. Có trường hợp ký hợp đồng liên kết với thời gian thực hiện dài hơn thời gian khấu hao của máy móc thiết bị, còn tình trạng công ty đưa máy móc tham gia liên kết sử dụng hóa chất độc quyền do chính mình cung cấp, gây phụ thuộc nguồn cung và giá thành hóa chất, giảm hiệu quả của việc liên doanh, liên kết... - TS. Lê Đình Thăng nêu thực tế.

Tại Hội thảo khoa học “Cơ chế tự chủ đối với các bệnh viện công lập - Vấn đề đặt ra và vai trò của KTNN” (Hội thảo) do KTNN tổ chức mới đây, các đại biểu cũng thẳng thắn chỉ rõ, việc xã hội hóa, vấn đề liên doanh, liên kết trang thiết bị y tế, hợp tác đầu tư còn bất cập, như: chưa hoàn thiện hành lang pháp lý, còn có tình trạng lạm dụng kỹ thuật cao, lạm dụng xét nghiệm, thu phí không tương xứng với dịch vụ, có sự phân biệt giữa KCB theo yêu cầu và Bảo hiểm y tế, lợi nhuận của bên đặt máy quá cao... Từ thực tế đó, nhiều ý kiến cho rằng, cần phải rạch ròi, không để công tư lẫn lộn trong bệnh viện công.

Cần một cơ chế, chính sách chặt chẽ, minh bạch

Theo các chuyên gia, nhà quản lý, những bất cập, hạn chế trong hoạt động xã hội hóa, liên doanh, liên kết KCB chủ yếu do hành lang pháp lý chưa hoàn thiện, thiếu chặt chẽ. 

Qua thực tiễn kiểm toán tại Bảo hiểm xã hội Việt Nam và kiểm toán công tác quản lý, sử dụng Quỹ Bảo hiểm y tế, đại diện KTNN chuyên ngành VII nêu rõ: Hiện nay, Bộ Y tế chưa hướng dẫn, quy định đối với các nội dung của đề án xã hội hóa, đề án sử dụng các máy được đối tác cho mượn hoặc đặt tại các cơ sở KCB. “Lỗ hổng” này dẫn đến các cơ quan quản lý nhà nước về y tế khó kiểm soát phương án tài chính và khai thác máy, cũng như chất lượng các dịch vụ kỹ thuật thực hiện trên các máy đặt, mượn tại các cơ sở y tế, ảnh hưởng trực tiếp tới quyền lợi của người bệnh.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Nam Liên cho rằng, cần phải có hướng dẫn cụ thể việc xác định giá trị tài sản các bên tham gia (theo giá mua, thẩm định giá hay 2 bên phải đánh giá lại giá trị tài sản theo quy định tại Thông tư số 107/2017/TT-BTC của Bộ Tài chính về chế độ kế toán đối với đơn vị sự nghiệp), xác định tiền thuê đất trong trường hợp liên doanh, liên kết; xác định lãi suất của vốn chủ sở hữu, lãi suất trả cho nhà đầu tư để xác định thời gian liên doanh, liên kết, cho thuê tài sản do nhà đầu tư xây dựng trên đất bệnh viện công.

Còn theo TS. Lê Đình Thăng, để khắc phục những hạn chế trong hợp tác công - tư, các đơn vị cần chủ động công khai, minh bạch trong chủ trương hợp tác, cơ chế quản lý thu chi, phân chia lợi nhuận. Đồng thời, phải công khai trong lựa chọn nhà đầu tư, xác định giá trị tài sản, trong việc cử viên chức, người lao động của bệnh viện sang thực hiện nhiệm vụ tại khu vực xã hội hóa. Mặt khác, cần có một cơ chế kiểm soát phù hợp và hành lang pháp lý rõ ràng để quản lý cũng như có chế tài xử phạt mang tính răn đe đối với những hành vi gian lận, tư lợi cá nhân trong hoạt động liên doanh, liên kết.