(BKTO) - Trước ảnh hưởng của Covid-19, Thủ tướng Chính phủ đã có chủ trương xem xét tăng tỷ lệ nợ công thêm 2 - 3% GDP để có thêm nguồn lực hỗ trợ nền kinh tế. Khi đó, tỷ lệ nợ công vẫn trong giới hạn được Quốc hội cho phép. Tuy nhiên, việc tính toán, đề xuất trần nợ công sẽ được cân nhắc kỹ để đảm bảo an toàn, bền vững cho nền tài chính quốc gia.


Nợ công vẫn trong giới hạn nếu tăng tỷ lệ thêm 2 - 3% GDP

Ông Võ Hữu Hiển - Phó Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính) - cho biết: Những năm qua, nhờ điều kiện vĩ mô thuận lợi, Bộ Tài chính đã triển khai đồng bộ các giải pháp cơ cấu lại NSNN, quản lý nợ công để đảm bảo nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững. Nợ công so với GDP giảm mạnh từ 63,7% năm 2016 xuống còn khoảng 55% vào cuối năm 2019. So với mức trần Quốc hội cho phép là 65% GDP thì áp lực gánh nặng nợ công đã giảm rất nhiều. Đây chính là dư địa tài khóa giúp nền kinh tế chống chọi được những cú sốc như đại dịch Covid-19 mà không gây ra bất ổn vĩ mô, tài chính - ngân sách và bền vững nợ công.

Tuy nợ công so với GDP đã giảm nhưng áp lực từ các khoản nợ đến hạn của Chính phủ Việt Nam trong giai đoạn tới vẫn rất lớn. Nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ so với thu NSNN năm 2019 ước khoảng gần 18%, cao hơn khá nhiều so với mức 15,8% vào cuối năm 2016. Năm 2020, nếu thu NSNN không đạt mục tiêu thì điều này sẽ gây áp lực lên chỉ tiêu nghĩa vụ trả nợ so với thu NSNN (vốn đang có xu hướng tăng lên trong những năm gần đây), tiến rất sát ngưỡng 25% được Quốc hội cho phép trong giai đoạn 2016-2020.

Giai đoạn 2021-2025, Quốc hội chưa xem xét, phê duyệt mức trần cho chỉ tiêu trả nợ của Chính phủ. Tuy nhiên, việc tính toán các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô, trong đó bao gồm các tài khóa, dựa trên GDP đã đánh giá đồng nghĩa với nhu cầu huy động vốn để bù đắp bội chi NSNN có thể tăng lên rất cao khi xét về giá trị tuyệt đối.

Nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ sẽ tập trung cao vào những năm đầu và cuối giai đoạn, có những năm có thể vượt ngưỡng 25% (chủ yếu do các khoản trái phiếu chính phủ trong nước phát hành trong giai đoạn trước đáo hạn vào những năm này). Điều đó dẫn đến tình trạng dư địa ngân sách cho các khoản chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên sẽ giảm mạnh, đồng thời, việc thu xếp nguồn tiền để trả nợ cũng không thể xem nhẹ, đặc biệt là nhiều năm nay, nước ta vẫn phải vay nợ mới để trả nợ cũ.

Theo kế hoạch vay, trả nợ công năm 2020, kế hoạch vay của Chính phủ là 501.000 tỷ đồng gồm: vay trong nước 394.000 tỷ đồng và vay nước ngoài 107 tỷ đồng. Trường hợp vay vốn thêm 2 - 3% GDP để bổ sung nguồn lực cho đầu tư phát triển, hỗ trợ nền kinh tế ứng phó với đại dịch Covid-19 thì các chỉ tiêu nợ công, nợ Chính phủ so với GDP vẫn trong giới hạn được Quốc hội cho phép. 

Cần thẩm định kỹ các khoản vay và hỗ trợ

Mặc dù việc tăng tỷ lệ nợ công vẫn trong giới hạn cho phép nhưng theo ông Hiển, phương án vay bổ sung 2 - 3% GDP trong năm 2020, tương ứng với 180.000 - 240.000 tỷ đồng (trên cơ sở GDP đánh giá lại) cũng sẽ là thách thức không nhỏ. Bởi lẽ, tình hình giải ngân nguồn vốn đầu tư công, trong đó có các khoản vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài từ đầu năm đến nay còn rất chậm. Hiện còn trên 10 tỷ USD các khoản vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài đã ký kết, cần ưu tiên giải ngân trong năm nay cũng như giai đoạn tới. Mặt khác, khả năng hấp thụ vốn của thị trường trái phiếu chính phủ trong nước còn hạn chế. Việc phát hành thêm khối lượng vốn lớn sẽ dẫn đến nguy cơ gây áp lực gia tăng chi phí vay vốn của Chính phủ hoặc dẫn đến rủi ro tái cấp vốn trong những năm sau trong trường hợp Chính phủ phải phát hành trái phiếu kỳ hạn ngắn để đáp ứng nhu cầu vay tăng cao…

Ông Hiển cũng nhấn mạnh: Mức trần nợ công được Quốc hội cho phép trong giai đoạn 2016-2020 là 65% GDP. Đến hết năm 2019, nợ công ở mức khoảng 55% GDP. Năm 2020, với việc tăng trưởng kinh tế và nguồn thu NSNN bị ảnh hưởng do đại dịch Covid-19, nợ công có thể tăng lên 57 - 58% GDP, tuy nhiên, vẫn còn dư địa rất lớn trước khi phải tính đến phương án nâng trần nợ công.

Nghị quyết số 07-NQ/TW của Bộ Chính trị về chủ trương, giải pháp cơ cấu lại NSNN, quản lý nợ công để bảo đảm nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững yêu cầu: Cơ cấu lại NSNN và quản lý nợ công đảm bảo hiệu quả, bền vững, chỉ chi trong khả năng của nền kinh tế và chỉ vay trong khả năng trả nợ; giảm dần tỷ lệ nợ công đến năm 2030 không quá 60% GDP (trên cơ sở chưa điều chỉnh), tiến tới giảm tỷ lệ bội chi ngân sách và tỷ lệ nợ công so với GDP, hướng tới cân bằng thu - chi NSNN.

Như vậy, việc tính toán, đề xuất trần nợ công cho giai đoạn 2021-2025 để trình Quốc hội xem xét, phê duyệt sẽ được cân nhắc kỹ để đảm bảo giữ vững an ninh tài chính quốc gia, bền vững nợ, phù hợp với khả năng vay vốn trên thị trường, đáp ứng nhu cầu đầu tư phát triển, đồng thời phù hợp với khả năng trả nợ của ngân sách, không làm ảnh hưởng đến chỉ số xếp hạng tín nhiệm quốc gia cũng như hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế.

Việc huy động các nguồn vay mới, gồm các khoản hỗ trợ việc ứng phó với dịch Covid-19 cần được thẩm định, lựa chọn kỹ về tính hiệu quả, so sánh chi phí/lợi ích để đảm bảo khả năng trả nợ trong trung, dài hạn. Trường hợp Quốc hội phê duyệt điều chỉnh tăng tỷ lệ bội chi NSNN năm 2020, Chính phủ cần tính đến việc huy động từ các quỹ dự trữ tài chính trong nước, ngân quỹ nhà nước, cũng có thể phải tính đến phương án phát hành trái phiếu chính phủ trên thị trường vốn quốc tế; đồng thời, cần đa dạng hóa các nguồn lực khác như: nguồn viện trợ, đầu tư trực tiếp nước ngoài để giảm áp lực lên nợ công.