(BKTO) - Hơn một năm sau khi Nghị định số 20/2017/NĐ-CP của Chính phủ (Nghị định 20) quy định về quản lý thuế đối với DN có giao dịch liên kết (GDLK) được ban hành, cơ quan thuế đã chặt chẽ hơn trong việc thanh kiểm tra giá chuyển nhượng đối với các GDLK của DN, đặc biệt là những DN đã từng có hành vi trốn thuế, chậm nộp thuế hoặc có rủi ro cao về kê khai và nộp thuế. Chính vì vậy, các DN cần phải nắm rõ những quy định của Nghị định 20 cũng như hệ thống luật pháp về thuế. Nếu bỏ qua hoặc không nắm chắc các quy định này, bản thân DN sẽ rất dễ đối mặt với rủi ro và hình phạt khi vi phạm.


Tại Hội thảo “Các vấn đề về giá chuyển nhượng sau Nghị định 20” do PwC tổ chức mới đây, các chuyên gia về thuế của PwC cho rằng: Nhiều DN đã thiếu cơ sở để tham khảo khi xác định giá trong GDLK theo hướng dẫn của Nghị định; bộ phận chuyên trách về thuế chưa nắm rõ hồ sơ yêu cầu kê khai xác định giá GDLK 3 cấp, chưa nắm rõ quy định trường hợp nào DN bị ấn thuế, trường hợp nào không và chưa biết làm sao để giảm thiểu rủi ro ấn định thuế. Việc không nắm bắt kịp thời, đầy đủ các tác động của Nghị định 20 và Thông tư số 41/2017/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện quy định của Nghị định 20 đã làm gia tăng rủi ro trong việc xác định nghĩa vụ thuế phù hợp, thậm chí có thể dẫn đến các khoản truy thu ngoài dự kiến khi DN bị kiểm tra, thanh tra thuế, đặc biệt là thanh tra về chuyển nhượng đối với GDLK.

Về vấn đề hồ sơ toàn cầu, trong khi nhiều nước trên thế giới đưa ra ngưỡng miễn trừ cho công ty mẹ tối cao thì Việt Nam lại không có quy định này. Ví dụ, với quy định của Nhật Bản và Hàn Quốc, hồ sơ toàn cầu chỉ áp dụng cho DN có doanh thu trên 100 tỷ Yên, 100 tỷ Won. Còn tại Việt Nam, do không có quy định như vậy nên các công ty con sẽ phải chuẩn bị. Đây là gánh nặng rất lớn với các DN nhỏ, bởi hồ sơ không chỉ yêu cầu thông tin của công ty mình mà phải có thông tin của các công ty con khác. Để hoàn thành việc này, DN sẽ phải mất rất nhiều thời gian mà chưa chắc đã hiệu quả. Theo bà Nguyễn Thị Bích Diệp - Trưởng phòng Dịch vụ tư vấn Thuế (PwC Việt Nam) - hồ sơ này nên được chuẩn bị bởi công ty mẹ tối cao ở nước ngoài, bởi đây là nơi nắm giữ các thông tin chuẩn xác nhất. 

Một vấn đề nữa cũng đang gây khó cho DN, đó là báo cáo lợi nhuận liên quốc gia, đặc biệt là phụ lục III - mẫu tờ khai 04 theo yêu cầu của cơ quan thuế. Tại buổi Hội thảo của PwC, nhiều DN vẫn rất lúng túng khi nêu ra hàng loạt câu hỏi, chẳng hạn: DN chỉ phải lấy thông tin tóm tắt hay bản sao toàn bộ của báo cáo lợi nhuận liên quốc gia? Nếu không tuân thủ được yêu cầu này thì điều gì sẽ xảy ra? Cơ quan thuế chỉ cho phép 15 ngày để giải trình, vậy sau đó sẽ thế nào?... 

Dựa trên kinh nghiệm tư vấn thuế cho rất nhiều DN Việt Nam, PwC khuyến cáo: Trường hợp DN có công ty mẹ ở nước ngoài thì cần nộp bản sao báo cáo lợi nhuận liên quốc gia và sẽ phải giải trình khi công ty mẹ được miễn theo quy định của nước sở tại. Tất nhiên, việc này với nhiều DN sẽ không dễ thực hiện, nhưng đã là quy định thì DN bắt buộc phải trao đổi với công ty mẹ để tuân thủ theo yêu cầu. Nếu không đưa ra được bức tranh toàn cầu, DN sẽ chịu rủi ro cao về ấn định thuế.

 Trên thực tế, nhiều tập đoàn nước ngoài không muốn công khai những con số này cho cơ quan thuế Việt Nam dù họ biết rõ về luật và tất nhiên công ty con, công ty có liên kết ở Việt Nam cũng không thể buộc tập đoàn thực hiện báo cáo này. Bà Nguyễn Thị Bích Diệp chia sẻ: Cơ quan thuế mặc dù không thực hiện hiệu quả việc liên kết và công khai thông tin với DN, nhưng vẫn muốn có thông tin về cơ sở thuế, số thuế phải nộp của các công ty con trong cùng tập đoàn. Đây là một điểm gây rất nhiều khó khăn cho DN. 

Theo đại diện của PwC, cơ sở dữ liệu cũng là một điểm gây nhức nhối trong các cuộc thanh tra của cơ quan thuế. Nhiều DN là khách hàng của PwC đã bị cơ quan thuế dùng tỷ suất lợi nhuận theo thông tin riêng họ thu thập để áp thuế về giá chuyển nhượng. Ở thời điểm hiện tại, quy định về việc cơ quan thuế có quyền sử dụng cơ sở dữ liệu bí mật vẫn tồn tại bất chấp nhiều tranh cãi từ phía DN. Mặc dù cơ quan thuế đã lý giải, cơ sở dữ liệu này chỉ được dùng để đánh giá rủi ro, áp thuế vào những DN không tuân thủ quy định, tuy nhiên, giới DN vẫn không yên tâm về ranh giới của hai khái niệm tuân thủ và không tuân thủ.

Trần lãi vay trở thành rào cản đối với doanh nghiệp trong nước

Điều 8 của Nghị định 20 quy định: tổng chi phí lãi vay được khấu trừ cho mục đích tính thuế không vượt quá 20% chỉ số EBITDA (lợi nhuận trước thuế chưa trừ chi phí lãi vay và chi phí khấu hao). Đây cũng là vấn đề còn gây nhiều tranh cãi.

Mục tiêu ban đầu của quy định này là nhằm hạn chế việc chuyển thu nhập của các DN có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam đến một DN khác ở nước ngoài (cùng một tập đoàn đa quốc gia) - nơi có thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) thấp hơn Việt Nam để tối đa hóa lợi nhuận và tối thiểu hóa nghĩa vụ nộp thuế. Thế nhưng trên thực tế, quy định này lại đang gây khó khăn cho chính các tập đoàn tư nhân trong nước. Bởi lẽ ở Việt Nam, đa số các công ty tư nhân đang phát triển theo mô hình công ty mẹ - con. Tại đây, công ty mẹ sẽ có hoạt động chính là đầu tư vào các công ty con thông qua việc góp vốn với tỷ lệ trên 51%. Công ty mẹ là đầu mối huy động vốn vay từ các nguồn vốn trong nước và nước ngoài, sau đó cho các công ty thành viên vay lại để đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh. 

Đại diện của PwC đánh giá, việc đi vay và cho vay này là lợi thế và mang lại thế mạnh cho các tập đoàn. Tuy nhiên, khi Nghị định 20 khống chế tỷ lệ lãi vay/EBITDA được khấu trừ không quá 20% thì khả năng tạo lợi nhuận cho DN sẽ bị giảm thiểu, đồng thời gây ra rào cản trong việc vay nội bộ giữa công ty mẹ và công ty con, làm mất đi khả năng điều tiết sức mạnh chung của một tập đoàn và cơ hội đầu tư dài hạn vào các ngành nghề cần vốn lớn. Từ đó, DN sẽ tốn kém chi phí vốn và dẫn đến giảm sức cạnh tranh của các tập đoàn kinh tế trong nước. Đó là chưa kể đến việc đánh thuế trùng đối với cùng một giao dịch kinh doanh - lãi tiền vay. Cụ thể: bên cho vay phải nộp thuế TNDN đối với thu nhập từ lãi tiền vay và bên đi vay cũng sẽ phải nộp thuế TNDN đối với phần chi phí tiền vay vượt mức khống chế.

Những thay đổi về chất trong việc quản lý GDLK của Nghị định 20 được cơ quan quản lý thuế hy vọng là sẽ tạo ra một bước chuyển mới theo hướng công khai, minh bạch và phù hợp với thông lệ quốc tế trong quản lý giá chuyển nhượng. Mặc dù vậy, đây cũng là một thách thức không nhỏ buộc các DN phải nỗ lực hết mình để phòng tránh rủi ro và sai phạm về thuế.