(BKTO) - Qua kiểm toán hoạt động xây dựng và việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư Dự án đầu tư, cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 38 đoạn nối Quốc lộ 1 với Quốc lộ 5 qua địa phận tỉnh Bắc Ninh và tỉnh Hải Dương theo hình thức hợp đồng BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao) (Dự án), bên cạnh việc chỉ rõ những hạn chế, sai sót trong các khâu thực hiện Dự án, KTNN và nhà đầu tư đã rà soát các chỉ tiêu và kiến nghị các đơn vị liên quan tính toán, xác định lại thời gian hoàn vốn của Dự án.

“Đội” vốn và chậm tiến độ

Theo KTNN, Dự án được đầu tư phê duyệt trước khi có báo cáo đánh giá tác động môi trường là chưa phù hợp với quy định của Chính phủ. Đến thời điểm kết thúc kiểm toán (tháng 12/2017), các bên liên quan chưa thực hiện lập, thẩm định, phê duyệt cơ cấu tổng mức đầu tư điều chỉnh liên quan đến một số thay đổi trong quá trình thực hiện (đã được Bộ Giao thông vận tải (GTVT) chấp thuận về chủ trương) là chưa đảm bảo quy định.

Kết quả kiểm toán cho thấy, công tác lập, thẩm định, phê duyệt tổng mức đầu tư Dự án còn có sai sót làm tăng tổng mức đầu tư với giá trị là gần 18,5 tỷ đồng. Giá trị dự toán còn phải điều chỉnh, phát sinh do công tác khảo sát, lập, thẩm định, phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công - dự toán có nhiều sai lệch không đúng với thực tế; giải pháp thiết kế đưa ra còn bất hợp lý và chưa phù hợp. Bên cạnh đó, thiết kế bản vẽ thi công gói thầu số 20 do Công ty CP BOT 38 phê duyệt khu điều hành thu phí có tổng diện tích sàn vượt quy mô so với quy định của thiết kế mẫu trạm thu phí theo quy định.

Công tác lập, thẩm tra, thẩm định, phê duyệt dự toán còn tính toán sai khối lượng, áp dụng sai định mức, đơn giá làm tăng giá trị dự toán hơn 16,3 tỷ đồng. Công tác lập, phê duyệt dự toán điều chỉnh còn chưa kịp thời điều chỉnh theo thực tế thi công và hạng mục thu phí tự động ETC, giảm giá trị dự toán 27,5 tỷ đồng.

Đáng chú ý, theo kết quả kiểm toán, việc kéo dài tiến độ thực hiện Dự án (Dự án hoàn thành thực tế chậm 18 tháng so với hợp đồng gốc) đã làm ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư; phát sinh lãi vay trong thời gian kéo dài (phát sinh hơn 90 tỷ đồng tính từ 30/4/2016 đến thời điểm kiểm toán - tháng 10/2017); chậm được thu giá hoàn vốn cho Dự án (chậm 18 tháng so với kế hoạch ban đầu).

Theo kết luận kiểm toán, nguyên nhân chậm tiến độ là do công tác giải phóng mặt bằng chậm và kéo dài; tư vấn thiết kế còn nhiều sai sót trong công tác lập hồ sơ bản vẽ thiết kế thi công dẫn tới phải điều chỉnh, phát sinh nhiều; tư vấn giám sát chưa chỉ đạo sát sao, chưa đôn đốc tiến độ kịp thời; nhà đầu tư chưa có nhiều kinh nghiệm quản lý, điều hành dự án BOT đường bộ.

Kết quả kiểm toán cũng cho thấy một số hạn chế, sai sót trong quá trình nghiệm thu thanh toán, qua kiểm toán giảm trừ chi phí đầu tư 26 tỷ đồng. Đối với gói thầu tư vấn và chi phí khác, giảm trừ chi phí đầu tư gần 2,5 tỷ đồng. Một số khoản chi phí không đúng nội dung chi phí quản lý Dự án 165 triệu đồng; chi phí quản lý Dự án vượt tỷ lệ theo quy định 18,9 tỷ đồng. Ngoài ra, qua kiểm toán, KTNN đã xác định giảm trừ chi phí lãi vay hơn 1,3 tỷ đồng.

Liên quan đến chế độ quản lý tài chính, kế toán, kết quả kiểm toán chỉ rõ, việc huy động vốn vay thông qua hợp đồng tín dụng với Ngân hàng TMCP Sài Gòn - Hà Nội (SHB) chi nhánh Bắc Ninh (1.376 tỷ đồng tương ứng 81,97%), chưa đảm bảo đủ số vốn phải huy động theo cam kết tại hợp đồng BOT (1.435,8 tỷ đồng tương ứng 85,54%). Số vốn vay còn thiếu so với cam kết là hơn 59,8 tỷ đồng. Tuy nhiên, việc huy động vốn vay theo hợp đồng tín dụng đã đảm bảo cho quá trình thực hiện Dự án.

Tính đến thời điểm 30/6/2017, tỷ lệ giải ngân vốn chủ sở hữu còn thiếu 2,4 tỷ đồng so với tỷ lệ quy định trong hợp đồng BOT; công tác quyết toán, thanh lý hợp đồng xây dựng một số gói thầu xây lắp còn chậm so với quy định.

Thiếu căn cứ, cơ sở xác định một số chỉ tiêu

Liên quan đến phương án tài chính của Dự án, KTNN nêu rõ: Việc tính toán chi phí quản lý và khai thác tại phương án tài chính của Dự án chưa đủ căn cứ, cơ sở xác định một số chỉ tiêu. Cụ thể, chi phí duy tu, bảo dưỡng thường xuyên, sửa chữa vừa, sửa chữa lớn phần cầu trong phương án tài chính chưa đủ cơ sở xác định do còn chưa được đề cập trong Tiêu chuẩn ngành hiện hành. 

 

Cùng với việc kiến nghị xử lý tài chính 42,8 tỷ đồng, trong đó giảm trừ chi phí đầu tư vào giá trị công trình đến ngày 30/6/2017 gần 18 tỷ đồng, KTNN còn kiến nghị Công ty CP BOT 38 giảm trừ chi phí đầu tư theo kết quả thanh tra của Bộ Giao thông vận tải số tiền hơn 9,1 tỷ đồng.

Tương tự, việc xác định tỷ lệ chi phí tổ chức thu phí được tính theo năm gốc (tháng 5/2016) là 7,5 tỷ đồng và các năm khác tăng 6% so với năm gốc tính toán, không xác định theo tỷ lệ phần trăm so với doanh thu chi phí là không đầy đủ cơ sở, tài liệu, dữ liệu chứng minh sự phù hợp của chi phí so với quy mô, phương thức hoạt động, tổ chức thu phí của trạm thu phí hoàn vốn Dự án.

KTNN và nhà đầu tư đã rà soát các chỉ tiêu đầu vào tính đến ngày 30/6/2017. Trên cơ sở phương án tài chính kèm theo hợp đồng BOT, rà soát cập nhật một số chỉ tiêu theo kết quả kiểm toán và hồ sơ tài liệu khác có liên quan để tính toán lại thời gian hoàn vốn của Dự án. 

Đảm bảo sự lựa chọn của người tham gia giao thông khi đầu tư dự án BOT

Qua kết quả kiểm toán, ngoài kiến nghị xử lý tài chính, KTNN kiến nghị Công ty CP BOT 38 điều chỉnh sổ kế toán, báo cáo tài chính của Dự án đến ngày 30/6/2017; khẩn trương hoàn thành công tác điều chỉnh cơ cấu tổng mức đầu tư trình Bộ GTVT xem xét, chấp thuận; rà soát, điều chỉnh và phê duyệt lại dự toán các gói thầu trên cơ sở các sai sót như kết quả kiểm toán đã nêu làm cơ sở thanh toán, quyết toán chi phí và tính toán lại giá trị chi phí các gói thầu tư vấn, chi phí khác tính theo tỷ lệ phần trăm trên giá trị dự toán chi phí xây lắp tương ứng. 
Đồng thời, KTNN kiến nghị Công ty CP BOT 38 phối hợp với các đơn vị có liên quan xác định đầy đủ nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng của các nguyên nhân chậm tiến độ Dự án để xử lý theo quy định của hợp đồng; kiểm điểm, rút kinh nghiệm đối với tập thể, cá nhân có liên quan đối với các sai sót đã nêu.

Đối với phương án tài chính của Dự án, KTNN kiến nghị Bộ GTVT xem xét các chỉ tiêu có sự sai lệch giữa thực tế phát sinh và phương án tài chính trong hợp đồng BOT, điều chỉnh lại các điều khoản hợp đồng BOT có liên quan để xác định lại thời gian hoàn vốn Dự án. Trong đó, cần xem xét, đánh giá thận trọng tất cả các yếu tố liên quan để xác định mức thu giá sử dụng đường bộ trên đầu phương tiện, đảm bảo mục tiêu hài hoà lợi ích của Nhà nước, DN Dự án và các đối tượng sử dụng dịch vụ.

Đặc biệt, từ những sai sót được chỉ ra qua kiểm toán Dự án, KTNN kiến nghị Bộ GTVT nghiên cứu, ban hành hướng dẫn chung đối với việc xác định một số chỉ tiêu, chi phí xây dựng khi ban hành phương án tài chính hợp đồng BOT các dự án giao thông như: chi phí sửa chữa công trình định kỳ và đột xuất; chi phí quản lý thu phí, để áp dụng thống nhất đối với tất cả các dự án và đảm bảo đầy đủ cơ sở, căn cứ tính toán theo quy định. Đồng thời, tăng cường chất lượng công tác thẩm định thiết kế bản vẽ thi công và dự toán để tránh những sai sót.

KTNN cũng kiến nghị, đối với các dự án BOT được thực hiện bằng hình thức tự thực hiện hoặc chỉ định thầu, cần có cơ chế tiết giảm phần trăm giá trị dự toán để đảm bảo cạnh tranh và tiết kiệm kinh phí qua công tác chỉ định thầu. Ngoài ra, cần lựa chọn nhà đầu tư các dự án giao thông bằng hình thức BOT đối với những tuyến đường có sự lựa chọn cho người tham gia giao thông để đảm bảo tính kinh tế và hài hoà lợi ích của Nhà nước, DN dự án và đối tượng sử dụng dịch vụ của Dự án.
 

Các chỉ tiêu được rà soát, điều chỉnh gồm: chi phí dự phòng trong tổng mức đầu tư không sử dụng hơn 163,5 tỷ đồng; chi phí đầu tư điều chỉnh theo kết quả kiểm toán 27,1 tỷ đồng; Thuế VAT được hoàn tương ứng với giá trị giảm trừ chi phí đầu tư thực hiện đến 30/6/2017 là 2,6 tỷ đồng; cập nhật chi phí duy tu, đại tu, trung tu cầu và đường theo chi phí đầu tư xây dựng; điều chỉnh mức giá sử dụng đường bộ. Trên cơ sở các chỉ tiêu được rà soát lại, phương án tài chính của Dự án có thể được cập nhật, điều chỉnh theo 2 phương án: Phương án 1: Nếu cố định doanh thu (lưu lượng phương tiện và giá vé sử dụng đường bộ theo phương án tại hợp đồng BOT) thì thời gian thu phí của Dự án là 16 năm 9 tháng, giảm so với phương án tài chính tại hợp đồng BOT là 2 năm 4 tháng. Phương án 2: Nếu cố định thời gian thu phí theo phương án tại hợp đồng BOT là 19 năm 1 tháng thì có thể giảm giá vé sử dụng đường bộ trung bình khoảng 8,6% cho từng loại xe.