(BKTO) – Nhiều giúp việc gia đình ở châu Á - Thái Bình Dương vẫn đang phải đấu tranh để được công nhận là người lao động. Trong khi đó, Việt Nam là một trong số ít quốc gia đưa người giúp việc gia đình vào đối tượng điều chỉnh của pháp luật lao động. Tuy nhiên, thách thức lớn của Việt Nam là việc tuân thủ pháp luật về vấn đề này.

Theo ILO, lao động giúp việc gia đình cũng chịu tác động lớn của đại dịch COVID-19 như: bị giảm thu nhập, thậm chí mất việc. Ảnh:Internet

Phần lớn lao động giúp việc gia đình vẫn chưa được pháp luật bảo vệ
Theo báo cáo mới đây của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), việc không thuộc đối tượng điều chỉnh của pháp luật lao động quốc gia và tình trạng phi chính thức duy trì ở mức cao tiếp tục ảnh hưởng nặng nề đến điều kiện làm việc của lao động giúp việc gia đình ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Sau 10 năm kể từ khi Công ước về Lao động giúp việc gia đình năm 2011 được thông qua, phần lớn lao động giúp việc gia đình ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương (61,5%) vẫn không thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật lao động quốc gia; 84,3% trong số họ vẫn làm các công việc phi chính thức.

“Cần thiết phải khẩn trương chính thức hóa công việc giúp việc gia đình ở châu Á - Thái Bình Dương, bắt đầu từ việc đưa công việc giúp việc gia đình vào diện điều chỉnh của pháp luật lao động, an sinh xã hội nhằm đảm bảo đối tượng lao động này được hưởng chế độ bảo vệ và được tôn trọng” - bà Chihoko Asada Miyakawa - Giám đốc Văn phòng ILO khu vực châu Á và Thái Bình Dương - cho biết.

Philippines là nước duy nhất ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương đã phê chuẩn Công ước về Lao động giúp việc gia đình sau 10 năm kể từ khi Công ước này được thông qua.

Khoảng 38,3 triệu lao động giúp việc gia đình từ 15 tuổi trở lên hiện làm việc tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, trong đó, 78,4% là nữ. Đây cũng là khu vực sử dụng nhiều lao động nam làm giúp việc gia đình nhất, chiếm 46,1% tỷ lệ lao động nam làm giúp việc gia đình trên toàn thế giới.

Dữ liệu sẵn có cho thấy phần lớn lao động giúp việc gia đình trong khu vực không được áp dụng bất cứ giới hạn nào về thời giờ làm việc (71%) hay được hưởng chế độ nghỉ hằng tuần (64%) theo quy định của pháp luật lao động hiện hành. Báo cáo cũng chỉ ra rằng lao động giúp việc gia đình thường là đối tượng được trả lương thấp nhất trên thị trường lao động, đặc biệt là khi họ làm việc trong khu vực phi chính thức.

Đại dịch COVID-19 có tác động lớn tới lao động giúp việc gia đình trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương do tình trạng phi chính thức duy trì ở mức cao và thiếu các chế độ bảo vệ được quy định trong luật pháp dẫn đến mất việc làm. Ước tính, nguy cơ mất việc làm của họ cao gấp 2 - 3 lần so với các đối tượng lao động khác.

Thu hẹp khoảng cách giữa pháp luật và thực tiễn triển khai
Việt Nam là một trong số ít các quốc gia trong khu vực đưa lao động giúp việc gia đình thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật lao động. Bộ luật Lao động 2019 và Nghị định số 145/2000/NĐ-CP quy định lao động gia đình phải có hợp đồng bằng văn bản, đáp ứng những tiêu chuẩn nhất định, trong đó có giới hạn về thời giờ làm việc và thời giờ nghỉ ngơi.

Trong số các nước Đông Nam Á, chỉ có ở Việt Nam, lao động giúp việc gia đình được hưởng một mức lương tối thiểu ít nhất bằng mức lương tối thiểu dành cho các lao động khác.

“Mặc dù vậy, thách thức của Việt Nam hiện nay làm thế nào để tăng cường tuân thủ luật pháp và thu hẹp khoảng cách giữa các biện pháp bảo vệ được quy định trong Luật với trải nghiệm thực tế của lao động giúp việc gia đình.”, TS Chang-Hee Lee - Giám đốc ILO Việt Nam - nêu vấn đề.

Năm 2026, Việt Nam dự kiến sẽ phê chuẩn Công ước về Lao động giúp việc gia đình của ILO (Công ước số 189).

Theo báo cáo mới của ILO, 19% lao động giúp việc gia đình ở Việt Nam làm việc thông qua các nhà cung cấp dịch vụ và số lượng lao động giúp việc gia đình di cư ra nước ngoài làm việc liên tục tăng trong thập kỷ qua.

Kể từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát, lao động giúp việc gia đình trở thành đối tượng dễ bị mất việc hơn nhiều so với các đối tượng lao động khác. Quý II/2020, tỷ lệ lao động giúp việc gia đình đã giảm 17% so với quý IV/2019. Trong khi đó, tỷ lệ mất việc của nhóm lao động làm thuê khác trong cùng giai đoạn chỉ là 6,1%.

Song song với việc một số lao động giúp việc gia đình bị mất việc làm, một số người khác bị giảm thời giờ làm việc. Cả hai tình trạng này đều dẫn tới sự sụt giảm đáng kể về tổng tiền lương nhận được. Trong quý II/2020, thời giờ làm việc của lao động giúp việc gia đình tại Việt Nam đã giảm 24,7% so với quý IV/2019. Do mất việc làm và thời giờ làm việc bị giảm, tiền lương mà lao động giúp việc gia đình ở Việt Nam nhận được đã giảm 26,2%./.