(BKTO) - Ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong hoạt động kiểm toán là một xu thế tất yếu trong thời đại ngày nay, khi mà hệ thống máy tính đang hỗ trợ mạnh mẽ việc ghi chép, phân tích, xử lý các giao dịch nghiệp vụ. Các cơ quan kiểm toán tối cao (SAI) trên thế giới đang ngày càng chú trọng đến việc phát triển, áp dụng các công nghệ và kỹ thuật kiểm toán hiện đại để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động kiểm toán.

Ấn Độ - CNTT góp phần nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán

KTNN Ấn Độ (CAG) là một trong những SAI có thế mạnh và kinh nghiệm trong lĩnh vực kiểm toán CNTT, có nhiều đóng góp quan trọng cho công tác kiểm toán CNTT của Tổ chức quốc tế Các cơ quan Kiểm toán tối cao (INTOSAI), giữ vai trò chủ chốt trong mạng lưới kiểm toán CNTT. CAG là một trong những thành viên thường trực và hiện là Chủ tịch của Ủy ban về kiểm toán CNTT (WGITA) của INTOSAI.

Năm 1996, CAG đã tiến hành xây dựng cẩm nang về kiểm toán CNTT. Từ năm 2001, CAG đã thành lập đơn vị chuyên môn chuyên trách về lĩnh vực kiểm toán CNTT. Đến năm 2017, CAG đã đào tạo cho hơn 4.000 kiểm toán viên (KTV) và tổ chức hơn 500 cuộc kiểm toán CNTT. Kết quả đó có sự đóng góp đáng kể về đào tạo kiểm toán trong môi trường CNTT của Trung tâm Đào tạo Quốc tế về kiểm toán và hệ thống CNTT (iCISA) của CAG.  Cho đến nay, CAG có trên 800 cán bộ, KTV thuộc lực lượng kiểm toán CNTT, đưa hoạt động kiểm toán lĩnh vực này hoàn toàn hòa nhập vào hoạt động kiểm toán chung của quốc gia.

Trong những năm qua, CAG đã tiến hành nhiều cuộc kiểm toán trong môi trường CNTT, đưa ra nhiều phát hiện và kiến nghị xử lý, tiêu biểu như: kiểm toán hệ thống đặt vé của ngành đường sắt sử dụng tại các nhà ga trên toàn liên bang; kiểm toán Bộ CNTT Ấn Độ; kiểm toán hệ thống mua sắm online của Chính phủ tại một số bang… Bên cạnh đó, CAG cũng tiến hành kiểm toán phần mềm lưu trữ dữ liệu phạm nhân của Bộ Công an Ấn Độ, kiểm toán CNTT đơn vị quản lý tiền tệ, quản lý dữ liệu hồ sơ tại các tiểu bang và hệ thống phần mềm quản trị quan hệ khách hàng tại các DNNN, tiến hành kiểm toán chương trình Chính phủ điện tử (eGov) đảm bảo quyền công dân, dịch vụ công tại các tiểu bang.

CAG hiện sử dụng một số công cụ thông dụng trong hoạt động kiểm toán như: Microsoft Excel, Microsoft Access, phần mềm cơ sở dữ liệu,... Những công cụ này hỗ trợ KTV trong thực hiện công tác kiểm toán và đào tạo về kiểm toán trong môi trường CNTT. Tại CAG, iCISA là đơn vị có nhiều đóng góp tích cực thông qua việc chuẩn bị các tài liệu, chương trình, tổ chức các khóa đào tạo KTV về kiểm toán trong môi trường CNTT. iCISA đã tham gia tiến hành đào tạo về kiểm toán CNTT cho hầu hết các văn phòng kiểm toán của liên bang, ít nhất mỗi văn phòng đều có một nhóm được đào tạo. Hiện iCISA đang triển khai một chương trình về rủi ro trong các dự án CNTT và eGov, phát triển hệ thống Oracle - phần mềm được chấp nhận trong Chính phủ, đồng thời tham gia vào dự án đào tạo về CNTT do INTOSAI khởi xướng và thử nghiệm tại Ấn Độ, kiểm toán về gian lận trong môi trường CNTT và tội phạm trong môi trường không gian mạng.

Malaysia - đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong hoạt động kiểm toán

Năm 1997, Chính phủ Malaysia đã khởi động sáng kiến eGov bằng việc giới thiệu Siêu hành lang đa phương tiện (MSC) vào năm 1996. Việc thực hiện eGov tại Malaysia báo trước sự khởi đầu của một hành trình tái thiết Chính phủ thông qua chuyển đổi phương thức hoạt động, hiện đại hóa và tăng cường cung cấp dịch vụ thông tin qua áp dụng CNTT. eGov giúp nâng cao sự tiện lợi, khả năng tiếp cận và chất lượng tương tác với công chúng và DN nói chung, đồng thời cải thiện lưu lượng thông tin và quy trình trong Chính phủ, cải thiện tốc độ và chất lượng phát triển chính sách, cải thiện sự phối hợp và thực thi cung cấp dịch vụ công một cách hiệu quả và trôi chảy hơn cũng như cho phép ra quyết định nhanh chóng, giúp Chính phủ phản ứng nhanh hơn với nhu cầu của người dân. Việc ứng dụng CNTT không chỉ mang lại lợi ích cho Chính phủ mà còn giúp cải thiện một cách căn bản các phương pháp, quy trình kiểm toán tại KTNN Malaysia (NAD Malaysia). 

Trong chuyến thăm KTNN Việt Nam vào tháng 3/2018, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Malaysia Khalid Khan cho biết, hiện NAD Malaysia đang tập trung đẩy mạnh loại hình kiểm toán hoạt động và kiểm toán trong môi trường CNTT. Đối với hoạt động kiểm toán trong môi trường CNTT, NAD Malaysia đã quan tâm triển khai thực hiện từ năm 1980 với đội ngũ cán bộ được đào tạo, học tập kinh nghiệm tại châu Âu. Hằng năm, kết quả kiểm toán của NAD Malaysia được trình lên Quốc hội và thu hút sự quan tâm của công chúng. Việc sử dụng các công cụ và kỹ thuật kiểm toán có sự trợ giúp của máy tính (CAATs) trong hoạt động của NAD Malaysia bắt đầu với việc mua phần mềm kiểm toán ACL, giúp cải thiện đáng kể các quy trình kiểm toán của Chính phủ, cho phép KTV thực hiện các thử nghiệm kiểm toán trên các tập dữ liệu, thu thập bản sao một số cơ sở dữ liệu của khách hàng và sử dụng phần mềm kiểm toán, để thực hiện một số thủ tục kiểm toán trên cơ sở dữ liệu đó như: đọc và chiết xuất dữ liệu, lựa chọn dữ liệu đáp ứng những yêu cầu nhất định, kiểm tra tính toán trên dữ liệu, hỗ trợ việc chọn mẫu và lập các báo cáo. 

Việc triển khai phần mềm ACL được thực hiện thông qua môi trường mạng và máy tính cá nhân độc lập để cho phép nhiều KTV NAD Malaysia khai thác phần mềm này. Tại NAD Malaysia, hiện cả hai công cụ - ACL và Microsoft Excel - đều được sử dụng để thực hiện phân tích dữ liệu tài chính trong việc thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính của Chính phủ liên bang và tiểu bang. Hiện nay, NAD Malaysia đang mở đường cho các tổ chức trong khu vực công khác cải thiện các quy trình kiểm toán của họ bằng cách chia sẻ kiến thức và phân tích dữ liệu thực hành tốt nhất với các Bộ, ngành, cơ quan chính phủ khác.