(BKTO) - Thực hiện “Kế hoạch chiến lược phát triển KTNN giai đoạn 2013-2017”, thời gian qua, KTNN đã triển khai một số cuộc kiểm toán hoạt động (KTHĐ). Kết quả các cuộc kiểm toán này bước đầu đã giúp cho ngân sách, tiền, tài sản nhà nước và các nguồn lực của quốc gia được quản lý, sử dụng tốt hơn. Tuy nhiên, do mới được triển khai, công tác đánh giá, phân tích về tính kinh tế, hiệu lực, hiệu quả đối với lĩnh vực này vẫn còn bộc lộ những khó khăn, hạn chế. Một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng này chính là vấn đề thiết lập các tiêu chí đánh giá cho cuộc KTHĐ.



Tiêu chí kiểm toán còn chung chung, chưa phù hợp chủ đề 

Thực tế các cuộc KTHĐ được tổ chức vừa qua cho thấy, một số tiêu chí kiểm toán còn chung chung, chưa cụ thể, rõ ràng, chưa phù hợp với chủ đề kiểm toán. Điều này đã làm cho Tổ kiểm toán và kiểm toán viên (KTV) lúng túng trong việc xác định nội dung kiểm toán cần phải hoàn thành, các bằng chứng cần thu thập. Việc xác định phạm vi kiểm toán quá rộng cũng phần nào ảnh hưởng đến chất lượng cuộc kiểm toán do giới hạn về nguồn lực tổ chức thực hiện của cơ quan kiểm toán. Thực trạng này xuất phát từ một số nguyên nhân: 

Thứ nhất, Đoàn kiểm toán đã đặt mục tiêu quá lớn khi muốn giải quyết, đánh giá tất cả các nội dung liên quan đến chủ đề kiểm toán trong một cuộc kiểm toán mà chưa xem xét kỹ lưỡng những giới hạn về nguồn lực như: thời gian, số lượng, trình độ, năng lực của KTV.

Thứ hai, công tác lập kế hoạch kiểm toán trong việc thu thập, nghiên cứu các thông tin liên quan đến chủ đề kiểm toán, đơn vị được kiểm toán còn hạn chế. Điều này dẫn đến việc Đoàn kiểm toán chưa đánh giá đúng mức độ rộng lớn của chủ đề kiểm toán để xây dựng các tiêu chí kiểm toán phù hợp; thiếu thông tin và mơ hồ trong việc xây dựng mục tiêu kiểm toán. 

Thứ ba, công tác xây dựng tiêu chí kiểm toán cho mỗi cuộc KTHĐ chưa được đầu tư nguồn lực tương xứng về thời gian, nhân lực, chi phí,…

Những giải pháp dài hạn và ngắn hạn

Giải pháp dài hạn: 

Một là, phát triển, đào tạo và chuyên môn hóa nguồn nhân lực cho loại hình KTHĐ. Cụ thể, xây dựng đội ngũ KTV nắm vững lý thuyết cơ bản về KTHĐ; đặc biệt chú trọng nâng cao năng lực lập kế hoạch kiểm toán cho các Tổ trưởng, Trưởng đoàn kiểm toán; tăng cường năng lực chỉ đạo, điều hành cũng như năng lực thẩm định, đánh giá trong lĩnh vực KTHĐ.

Hai là, phát triển các quy trình, chuẩn mực, sổ tay hướng dẫn thực hành KTHĐ nói chung và hướng dẫn xây dựng, phát triển tiêu chí kiểm toán nói riêng từ khâu lựa chọn chủ đề kiểm toán, lập kế hoạch kiểm toán cho đến khâu thực hiện kiểm toán.

Ba là, xây dựng và thường xuyên cập nhật hệ thống dữ liệu về môi trường kinh tế, xã hội của quốc tế, quốc gia, địa phương; thông tin về đơn vị thụ hưởng NSNN, các cơ quan quản lý nhà nước; dữ liệu về kinh nghiệm thực hành KTHĐ trên thế giới… nhằm cung cấp thông tin cho hoạt động kiểm toán nói chung và lĩnh vực KTHĐ nói riêng. 

Bốn là, tăng cường phối hợp, hợp tác với các chuyên gia, cơ quan, tổ chức trong và ngoài nước nhằm tạo môi trường thông tin thuận lợi phục vụ cho việc xây dựng và phát triển các tiêu chí kiểm toán.

Năm là, tổ chức thường niên những cuộc thảo luận, trao đổi kinh nghiệm về KTHĐ và chủ đề kiểm toán trong nội bộ ngành, nội bộ đơn vị; tổ chức những cuộc trao đổi thảo luận giữa KTV với chuyên gia và các cơ quan quản lý nhà nước.

Sáu là, tổ chức thực hiện các hoạt động tăng cường xây dựng mối quan hệ hợp tác, phối hợp với địa phương, đơn vị được kiểm toán trên địa bàn, tạo nguồn cung cấp thông tin tốt làm căn cứ để xây dựng các tiêu chí kiểm toán.

Giải pháp ngắn hạn:

Thứ nhất, đầu tư nguồn lực đúng mức trong việc xác định và phát triển các tiêu chí kiểm toán ngay từ giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán. Quá trình xây dựng kế hoạch kiểm toán cần lưu ý: 

- Mục tiêu kiểm toán phải được thiết kế cụ thể, rõ ràng, phù hợp với nguồn lực của đoàn kiểm toán;  

- Mục tiêu kiểm toán phải có tính khả thi để đảm bảo việc lựa chọn tiêu chí kiểm toán không quá phức tạp, phải cụ thể, rõ ràng, dễ so sánh, đối chiếu để có thể đưa ra kết luận kiểm toán hợp lý, phù hợp với thực tiễn.

Thứ hai, trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, cần tăng cường tổ chức thảo luận giữa nội bộ đoàn kiểm toán để lấy ý kiến của các thành viên; thảo luận và tham vấn ý kiến của lãnh đạo KTNN, lãnh đạo các địa phương, đơn vị, các KTV giàu kinh nghiệm… Trường hợp cần thiết, đoàn kiểm toán cần tham vấn ý kiến của các chuyên gia trong những lĩnh vực có liên quan. 

Thứ ba, quy hoạch nguồn nhân lực cho nhiệm vụ phát triển KTHĐ bằng biện pháp tăng cường tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng ngắn hạn về kỹ năng thực hành KTHĐ, trước hết là tập trung cho các KTV trong quy hoạch, sau đó dần dần tiến đến bồi dưỡng cho tất cả các KTV.