(BKTO)- Theo cảnh báo của Tổng cục Dân số- Kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ), Bộ Y tế, tỷ số chênh lệch giới tính- sinh nam nhiều hơn nữ vẫn đang có xu hướng tiếp tục tăng. Nếu không có biện pháp cải thiện, tình trạng này sẽ ảnh hưởng đến cơ cấu dân số nước ta.

4,3 triệu nam giới có nguy cơ không lấy được vợ vào năm 2050

Theo ông Nguyễn Doãn Tú- Tổng cục trưởng Tổng cục DS-KHHGĐ, năm 2018 dân số nước ta tăng thêm 1 triệu người so với năm 2017, lên mức 94,67 triệu người. Như vậy, Việt Nam đang đứng thứ 14 trong số các quốc gia đông dân nhất thế giới, dù diện tích xếp vị trí 65.
 

Ảnh minh họa

Đáng lưu ý, đây là năm thứ 2 liên tiếp, tổng tỉ suất sinh cả nước tiếp tục dưới mức sinh thay thế với 2,05 con, cho thấy người dân Việt Nam ngày càng "lười" đẻ. Trong khi suốt 10 năm trước đó, giai đoạn từ 2006-2016, nước ta luôn duy trì được mức sinh lý tưởng 2,1 con (số con trung bình của một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ).

Theo thống kê, trong năm 2018 có 24/63 tỉnh, thành phố- chủ yếu ở các tỉnh kinh tế còn khó khăn, chiếm 30% dân số- có mức sinh cao trên 2,3 con. Tuy nhiên, 16 tỉnh, thành phố lớn- nơi có kinh tế-xã hội phát triển, chiếm 31% dân số- mức sinh giảm nhanh, hiện xuống dưới 1,8 con; cá biệt, tại 4 thành phố lớn có mức sinh dưới 1,6 con, riêng TP. HCM đã xuống dưới 1,5 con, thấp nhất cả nước. Theo dự báo, mức sinh tại Việt Nam sẽ tiếp tục giảm trong những năm tới. Đây là thách thức lớn cho ngành dân số vì kinh nghiệm từ trước tới nay cho thấy: chưa có quốc gia nào thành công trong việc nâng mức sinh.

Bên cạnh mức sinh giảm, trình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn có xu hướng tiếp tục tăng và lan rộng. Theo thống kê của Tổng cục DS-KHHGĐ, hiện 55/63 tỉnh, thành phố của cả nước có tỷ số giới tính khi sinh cao trên 108 bé trai/100 bé gái. Tính bình quân cả nước, tỷ số giới tính hiện lên đến 114,8 trẻ trai/ 100 trẻ gái sinh ra.

Trước đó sau nhiều năm liên tục giảm, từ năm 2013, tỉ số giới tính khi sinh bắt đầu nhích lên 113,8 bé trai/100 bé gái; năm 2014 là 112,2; năm 2015 là 112,8; năm 2016 là 112,2; năm 2017 là 112,1.

Tại Hà Nội, trong 6 tháng đầu năm 2019, tỷ số giới tính khi sinh đã giảm từ 114,5 trẻ trai/100 trẻ gái năm vào 2015 xuống còn 112,8 trẻ trai/100 trẻ gái, nhưng vẫn ở mức cao.Tuy nhiên ở nhiều vùng ngoại thành, chênh lệch giới tính khi sinh vẫn ở mức báo động. Như tại huyện Sóc Sơn lên tới 120 trẻ trai/100 trẻ gái, Quốc Oai là 117 trẻ trai/100 trẻ gái, huyện Mỹ Đức 115 trẻ trai/100 trẻ gái…

Với tỉ lệ này, Việt Nam hiện nằm trong nhóm 15 nước có tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh cao nhất và là đại diện duy nhất ở Đông Nam Á. Việt Nam cũng đứng thứ 2 châu Á, chỉ sau Trung Quốc với tỉ lệ 117-118 bé trai/100 bé gái. Ở Ấn Độ- quốc gia đông dân thứ 2 thế giới- tỉ lệ này cũng chỉ ở mức 110-111/100.

 

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, tỷ lệ tự nhiên về giới tính khi sinh của con người là 105 nam/100 nữ, nếu số bé trai quá ngưỡng 105 sẽ có các hệ lụy xã hội về lâu dài.

Theo dự báo của các chuyên gia về DS-KHHGĐ, nếu thực trạng mất cân bằng giới tính còn tiếp diễn, khoảng 30 năm sau, Việt Nam sẽ phải đối mặt với sự chênh lệch giới tính nam hơn nữ khoảng trên 10%. Dự kiến năm 2050, Việt Nam sẽ thiếu khoảng 4,3 triệu người nữ và hệ lụy là khoảng 4,3 triệu người nam có thể sẽ không lấy được vợ.

Mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ ảnh hưởng xấu tới cấu trúc dân số trong tương lai, dẫn tới tình trạng dư thừa nam giới trong xã hội. Nhóm nam giới gặp khó khăn trong việc tìm vợ hoặc không thể lấy được vợ, phải duy trì cuộc sống độc thân có thể gây ra những bất ổn về trật tự an toàn ở cộng đồng. Điều này cũng làm gia tăng tệ nạn mại dâm, buôn bán trẻ em gái, phụ nữ và các loại tội phạm xã hội khác do nhu cầu tình dục của họ không được đáp ứng. Mất cân bằng giới tính còn gây ra tình trạng bất bình đẳng giữa nam giới và nữ giới. Phụ nữ có thể phải kết hôn sớm. Tỉ lệ ly hôn và tái hôn của phụ nữ sẽ tăng cao một cách đáng kể. Hoặc có những người vợ phải cố sinh thêm con trai do sức ép từ phía gia đình hoặc người chồng, phải nạo phá thai vì lý do lựa chọn, ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe.

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền 

Bà Nguyễn Thị Quỳnh Anh- Đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) cho biết: Việt Nam là quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng Nho giáo với nhiều phong tục, tập quán, trong đó có tục “trọng nam, khinh nữ”. Nhiều người quan niệm chỉ có con trai mới có thể gánh vác trọng trách thờ cùng tổ tiên, nối dõi tông đường. Những quan niệm này đã hình thành từ lâu đời, được truyền từ đời này qua đời khác, lâu dần tạo nên những suy nghĩ cố hữu về vai trò, khả năng, loại công việc mà phụ nữ và nam giới có thể thực hiện. Sự khác biệt về vai trò, trách nhiệm, vị thế và quyền hạn của nam và nữ mà xã hội tạo dựng đã gây ra những điều bất lợi cho cả hai giới, thể hiện sự bất bình đẳng giới. Đây chính là nguyên nhân cơ bản dẫn đến mất cân bằng giới tính khi sinh.

Bên cạnh đó, khi Việt Nam phát triển công nghệ siêu âm xác định giới tính trước sinh, tình trạng mất cân bằng giới tính càng tăng. Nhiều người sẵn sàng nạo phá thai khi biết đứa bé trong bụng không phải là con trai. Hơn nữa, ngày nay nhiều người chấp nhận chuẩn gia đình chỉ từ 1-2 con. Vì vậy, nhiều cặp vợ chồng đã chủ động áp dụng những thành tựu của khoa học để lựa chọn giới tính thai nhi. Trong khi đó, quy định pháp luật xử lý vi phạm với người cung cấp dịch vụ liên quan đến lựa chọn giới tính thai nhi chưa đủ sức răn đe.

Về biện pháp khắc phục tình trạng này, công tác quan trọng hàng đầu để giảm mất cân bằng giới tính khi sinh là vận động, tuyên truyền, giáo dục thay đổi nhận thức của người dân, các cặp vợ chồng trẻ về bất bình đẳng giới tính. Tuy nhiên, thực tế triển khai cũng rất khó khăn.

Một giải pháp quan trọng nữa là giám sát, xử lý các cơ sở cung cấp dịch vụ siêu âm chẩn đoán giới tính trước sinh, nhất là ở các phòng khám tư, song biện pháp này dường như cũng không phát huy được hiệu quả. Đây là hành vi vi phạm quy định nhưng thực tế rất khó phát hiện.

Theo ông Tạ Quang Huy- Chi cục trưởng Chi cục DS- KHHGĐ Hà Nội, thành phố đã phân cấp rất rõ cho các quận huyện trong công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý các cơ sở cung cấp dịch vụ siêu âm chẩn đoán giới tính thai nhi. Trên cơ sở báo cáo kết quả thanh tra, kiểm tra tại 30 quận, huyện, thị xã của thành phố 6 tháng đầu năm nay không phát hiện được trường hợp nào vi phạm. Tiếp đó, Chi cục DS-KHHGĐ cũng đi phúc tra và kiểm tra điểm tại một số nơi.

Để dần xóa bỏ tâm lý, quan niệm văn hóa đã tồn tại và ăn sâu vào nhận thức của nhiều thế hệ người Việt Nam, Tổng cục DS-KHHGĐ đã có các chiến dịch truyền thông về bình đẳng giới đến các gia đình, các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh với thông điệp mỗi người dân cần phải suy tích cực và có quan niệm không chỉ đàn ông mới có thể là trụ cột mà ngày nay phụ nữ hoàn toàn có thể đảm đương, chia sẻ các công việc với nam giới trong cuộc sống cũng như phụng dưỡng cha mẹ. Song song với đó, cần tăng cường hơn nữa cơ chế phối hợp liên ngành và thúc đẩy sự tham gia của các tổ chức xã hội.

Ông Nguyễn Doãn Tú- Tổng cục trưởng Tổng cục DS-KHHGĐ cho biết, Cục DS-KHHGĐ sẽ quyết liệt thực hiện Đề án Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, giai đoạn 2016-2025 với các mục tiêu cụ thể như khống chế có hiệu quả tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh, tiến tới đưa tỷ số giới tính khi sinh trở lại mức cân bằng tự nhiên, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Bên cạnh đó, Cục cũng sẽ tăng cường công tác quản lý, kiểm tra, kiểm soát các trung tâm y tế công lập, các phòng khám y tế tư nhân nhằm phát hiện ngăn chặn kịp thời những hành vi vi phạm lựa chọn giới tính thai nhi, có các chế tài đủ mạnh để xử lý các vi phạm theo quy định của pháp luật...

Một giải pháp khác nên hướng tới là hoàn thiện chính sách an sinh xã hội để người cao tuổi nói chung và người cao tuổi có con một bề là con gái nói riêng yên tâm khi tuổi già, như chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho người cao tuổi. Song song với đó là các hoạt động nâng cao quyền năng của phụ nữ, tạo điều kiện và cơ hội cho phụ nữ và bé gái được tiếp cận các cơ hội, nguồn lực để có thể không chỉ thụ hưởng một cuộc sống khỏe mạnh mà còn có cơ hội phát triển, đóng góp cho gia đình và xã hội.