(BKTO) - Để xây dựng một nền kinh tế cạnh tranh hiệu quả, từng bước rút ngắn khoảng cách với các nước trong khu vực, khoa học và công nghệ (KH&CN) phải đi trước, mở đường; thông qua KH&CN để rút ngắn các khâu không cần thiết và giảm bớt rủi ro trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội.

Đây là vấn đề được các đại biểu tập trung thảo luận tại Hội nghị góp ý dự thảo Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo giai đoạn 2021-2030” (Chiến lược) do Bộ KH&CN và Đại học Quốc gia Hà Nội phối hợp tổ chức ngày ngày 13/10.

Khoa học, công nghệ phải đóng vai trò chủ đạo

Phát biểu tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy cho biết, có 3 xu thế tác động mạnh đến KH&CN, giáo dục đào tạo của Việt Nam đó là: toàn cầu hóa và hội nhập sâu rộng; cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và chuyển đổi số; các vấn đề về an ninh phi truyền thống.

“Các xu thế đó tạo nhiều cơ hội nhưng cũng mang đến nhiều thách thức cho sự phát triển KH&CN của Việt Nam. Giai đoạn 10 năm tới sẽ định hình thêm những cơ chế, luật lệ quốc tế, đặc biệt là liên quan đến KH&CN, kinh tế số để phù hợp với bối cảnh mới” - Thứ trưởng Bùi Thế Duy nhấn mạnh.
 

KH&CN phải đi trước, mang lại những giá trị cao hơn cho phát triển kinh tế - xã hội. Ảnh: N.LỘC

Theo Thứ trưởng Bùi Thế Duy, Chiến lược phát triển KH&CN giai đoạn 2021-2030 nhằm cụ thể hóa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển KH&CN. Trong đó, Chiến lược giai đoạn mới nhằm tận dụng thời cơ, vượt qua thách thức sẽ tập trung vào các kế hoạch phát triển khai kinh tế - xã hội gắn với bảo vệ môi trường; thích ứng nhanh trước các biến đổi trên thế giới và trong khu vực như: tình hình thiên tai, dịch bệnh; sự dịch chuyển của chuỗi sản xuất cung ứng trên thế giới…

Còn theo Phó Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội Phạm Bảo Sơn, trong bối cảnh hội nhập và xu thế phát triển công nghệ diễn ra mạnh mẽ, các trường đại học cần phải bám sát Chiến lược của quốc gia để tăng cường và chú trọng hơn nữa các nghiên cứu về công nghệ. “Thời gian qua, Đại học Quốc gia Hà Nội kiến tạo và triển khai thí điểm các cơ chế, chính sách để thúc đẩy nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng cũng như tăng cường hợp tác với DN trong hoạt động đổi mới sáng tạo, chuyển giao tri thức” - Phó Giám đốc Phạm Bảo Sơn cho biết.

Tại Hội nghị, các đại biểu nhấn mạnh, qua gần 10 năm thực hiện, Chiến lược giai đoạn 2011-2020 đã đạt những thành tựu quan trọng trong đóng góp cho tăng trưởng và sức cạnh tranh của nền kinh tế, bảo đảm quốc phòng, an ninh, góp phần phòng, chống thiên tai, bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển bền vững; tiềm lực KH&CN quốc gia được tăng cường.

"Trong bối cảnh thế giới ngày càng có nhiều biến động, Đảng và Nhà nước chủ trương đẩy mạnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế dựa trên KH&CN... Đây là những xu hướng mở ra thời cơ cho KH&CN Việt Nam phát triển vượt bậc, rút ngắn khoảng cách tụt hậu so với thế giới và khu vực" - GS,TSKH. Nguyễn Đình Đức - Trưởng Ban Đào tạo, ĐH Quốc gia Hà Nội cho biết.

Đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, coi doanh nghiệp là trung tâm của đổi mới sáng tạo

Các ý kiến tại Hội nghị cũng nhấn mạnh, một trong những quan điểm của Chiến lược giai đoạn 2021-2030 đó là phát triển đồng bộ, liên ngành, có trọng tâm, trọng điểm; hình thành và phát triển hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, vùng, địa phương trong đó DN đóng vai trò là trung tâm, trường đại học và viện nghiên cứu là các chủ thể nghiên cứu mạnh, Nhà nước thực hiện vai trò định hướng, điều phối, kiến tạo môi trường thể chế, chính sách thuận lợi cho hoạt động hiệu quả của toàn hệ thống.

"Dự thảo Chiến lược coi DN là trung tâm hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia đã thể hiện sự dịch chuyển triết lý trong quản lý KH&CN. Đây không chỉ là sự thay đổi thuần tuý về mặt kỹ thuật" - nguyên Thứ trưởng Bộ KH&CN Lê Đình Tiến đánh giá.

Tuy nhiên, để thực hiện phát triển KH&CN theo mục tiêu, định hướng để ra, việc chỉ dựa vào nguồn lực từ Nhà nước là không đủ. Do đó, các ý kiến cho rằng, dự thảo Chiến lược cần nhấn mạnh vào việc phát triển và thu hút các nguồn lực đầu tư ngoài xã hội; thu hút nguồn nhân lực khoa học trình độ cao; cần đặc biệt chú trọng phát triển và tăng tính gắn kết trong nghiên cứu liên ngành, liên lĩnh vực và tăng cường hợp tác nghiên cứu để giải quyết những vấn đề phát triển kinh tế - xã hội lớn của thời đại. Cùng với đó, cần chọn những lĩnh vực đầu tư trọng điểm là lợi thế của Việt Nam và mang lại giá trị cao cho xã hội như: giao thông vận tải, nông nghiệp thông minh, thích ứng với biến đổi khí hậu,...
 

Các trường đại học đóng vai trò quan trọng trong phát triển KH&CN quốc gia. Ảnh: N.LỘC

Theo nguyên Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Việt Thanh, việc xây dựng và thực thi Chiến lược giai đoạn 2021-2030 cho phép chủ động tận dụng những thời cơ và ứng phó có hiệu quả với các thách thức sẽ phải đối mặt, góp phần thực hiện có hiệu quả mục tiêu đến 2030 Việt Nam trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao. Từ nhận thức về vai trò của Chiến lược, đòi hỏi cơ quan soạn thảo cần phải cân nhắc và đưa vào những nội dung đúng, trúng để triển khai Chiến lược đạt hiệu quả cao nhất. “Trong đó, vai trò của DN cần phải được xác định đúng, với những cơ chế, chính sách phù hợp để khuyến khích DN tham gia vào đổi mới sáng tạo KH&CN; đồng thời phải đảm bảo được khả năng thực thi của các chính sách đó” – nguyên Thứ trưởng Trần Việt Thanh nhấn mạnh.