(BKTO) - Ngày 12/2/2020, Nghị viện châu Âu đã chính thức bỏ phiếu phê chuẩn Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - châu Âu (EVFTA). Hiệp định này còn chờ Quốc hội Việt Nam thông qua, dự kiến sẽ là tháng 6 năm nay. Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc từng ví EVFTA giống như “đường cao tốc quy mô lớn”, giúp đẩy nhanh tốc độ và quy mô hợp tác, thương mại và đầu tư giữa Việt Nam và EU. Vậy đây có phải là con đường chỉ “trải toàn hoa hồng” và doanh nghiệp Việt cần chuẩn bị những gì để tận dụng các cơ hội khi EVFTA chính thức có hiệu lực.

Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh cùng Bộ trưởng Bộ Môi trường kinh doanh, Thương mại và doanh nghiệp Romania, Đại diện Hội đồng EU Stefan-Radu Oprea và bà Cecilia Malmstrom, Cao uỷ Thương mại EU, ký Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU, ngày 30/6/2019 - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Không chỉ là cơ hội

Không thể nghi ngờ những cơ hội lớn mà EVFTA sẽ mang lại cho kinh tế Việt Nam. Tuyến “đường cao tốc quy mô lớn” này hứa hẹn sẽ giúp đưa hàng hóa Việt đến châu Âu và đón dòng hàng chất lượng cao, vốn đầu tư từ hướng ngược lại. Tuy vậy, nhiều chuyên gia kinh tế nhận định không có con đường nào chỉ “trải toàn hoa hồng”, EVFTA mang lại cơ hội lớn song thách thức cũng không nhỏ, nhất là trong bối cảnh khó khăn của thị trường thế giới do những ảnh hưởng từ đại dịch Covid-19.

Nói rõ hơn về điều này, bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) - cho rằng: ví EVFTA với hình ảnh đường cao tốc bởi nó thuận lợi, nhanh, không có rào cản, nếu có thì rất ít rào cản. Với con đường này, chúng ta hy vọng hàng hóa của chúng ta có thể đến đích nhanh hơn các đối thủ khác. Nhưng ngược lại, cũng giống như một con đường cao tốc, không phải loại xe nào cũng đi được trên con đường đó, cho nên không phải DN nào cũng có thể tận dụng được mà phải có sự chuẩn bị để đáp ứng những điều kiện nhất định.
 

Bà Nguyễn Thị Thu Trang - Ảnh: VGP

“Những điều kiện” mà bà Nguyễn Thị Thu Trang nói đến là những quy tắc về hàng rào kỹ thuật, chất lượng, xuất xứ của thị trường EU. Theo bà Nguyễn Thị Thu Trang, ở đây có 2 vấn đề cần phân biệt rõ ràng là quy tắc xuất xứ và tiêu chuẩn kĩ thuật, hàng rào vệ sinh an toàn thực phẩm. Theo đó, quy tắc xuất xứ là điều kiện để DN có thể được hưởng ưu đãi thuế quan. Nếu hàng hóa không đáp ứng quy tắc xuất xứ vẫn có thể được xuất khẩu sang châu Âu như bình thường nhưng không được hưởng những ưu đãi này. Thứ hai là các tiêu chuẩn kỹ thuật hay hàng rào vệ sinh an toàn thực phẩm. Đấy là nhóm các quy định áp dụng chung cho tất cả các nước và nếu hàng hóa không đáp ứng được những yêu cầu đó thì không thể nhập khẩu vào EU.

Không những thế, bà Nguyễn Thị Thu Trang còn lưu ý, tất cả những điều kiện trên chỉ mới là những điều kiện, yêu cầu tối thiểu, bắt buộc mà EU đặt ra. Chúng ta còn chưa nói đến các yêu cầu của khách hàng EU, nó còn cao hơn các yêu cầu tối thiểu của các cơ quan nhà nước nhiều. Vì thế, các DN Việt Nam cần nỗ lực cải thiện được chất lượng, mẫu mã thì mới có thể chinh phục được khách hàng.

Cần sự chủ động của DN, sự chung tay của Nhà nước

Để tận dụng được các ưu đãi mà EVFTA mang lại, các chuyên gia kinh tế cho rằng Nhà nước cần sớm hoàn thiện các văn bản pháp lý, hướng dẫn đường đi nước bước cho DN. Về phía DN cần chủ động tìm hiểu trước các điều kiện về tiêu chuẩn kỹ thuật, đầu tư trang thiết bị, máy móc hiện đại nhằm đáp ứng những điều kiện sản xuất mới, tương thích với tiêu chuẩn của thị trường EU.
 

Ông Lương Hoàng Thái - Ảnh: VGP

Ông Lương Hoàng Thái - Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương - cho biết: Trong quá trình chuẩn bị để Hiệp định đi vào thực thi, một trong những điều kiện quan trọng là văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn về quy tắc xuất xứ. Hiện Bộ Công Thương đang gấp rút hoàn tất dự thảo sửa đổi Thông tư về xuất xứ hàng hóa để có thể ban hành trong tháng 5, trước khi EVFTA trình Quốc hội thông qua. Thông tư này sẽ giúp DN hiểu được thế nào là được hưởng và được hưởng thì phải làm những thủ tục nào. Ví dụ, mẫu xin phép để có chứng nhận xuất xứ như thế nào? Theo ông Lương Hoàng Thái, với mỗi hiệp định thương mại tự do, Bộ Công Thương sẽ ban hành một thông tư như vậy. Hiện nay thông tư đã được dự thảo, lấy ý kiến các đối tượng có liên quan.

Từ phía cộng đồng DN, bà Nguyễn Thị Thu Trang hy vọng các cơ quan Nhà nước sớm hoàn thiện để thông tư về xuất xứ hàng hóa có hiệu lực đồng thời với Hiệp định. Đồng thời, tăng cường các giải pháp tuyên truyền, hỗ trợ để DN có thể hiểu được quy tắc xuất xứ. Bởi các quy tắc xuất xứ rất khó và nhiều chi tiết. Bên cạnh đó, thực tế cho thấy trong các vấn đề về quy tắc xuất xứ, văn bản bao giờ cũng đi sau thực tế. Thực tế muôn hình vạn trạng, nhiều hàng hóa nhiều cách thức sản xuất khác nhau. Cho nên chắc chắn sẽ xảy ra các vấn đề mà văn bản chưa lường trước được. “Chúng tôi mong các cơ quan quản lý có một bộ phận trực phản ứng nhanh, nếu DN có phản ánh gì thì ngay lập tức chúng ta có thể tháo gỡ cho các DN trong từng trường hợp cụ thể”, bà Trang nhấn mạnh.

Ông Lương Hoàng Thái cũng cho rằng, để tận dụng tốt các cơ hội của thị trường EU, một mặt cơ quan quản lý Nhà nước cần tăng cường công tác phổ biến thông tin, xúc tiến thương mại, nhưng sự chủ động của các DN là rất quan trọng. DN cần nghiên cứu thị trường một cách bài bản, nghiêm túc và chủ động. Bên cạnh đó, trong xây dựng quan hệ với EU thì phải xây dựng chuỗi cung ứng kết nối hai nền kinh tế với nhau. Bởi có thể chúng ta không trực tiếp xuất khẩu nhưng tham gia vào chuỗi cung ứng thì cũng được hưởng lợi.