(BKTO) - Báo cáo của Tổng Kiểm toán Nhà nước về công tác năm 2020 của KTNN vừa được gửi đến các đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10 cho biết, năm 2020, hoạt động kiểm toán tiếp tục có những đổi mới về nội dung, phương pháp và cách thức thực hiện nên hiệu lực, hiệu quả, chất lượng kiểm toán không ngừng được nâng cao. Nhiều phát hiện nổi bật qua công tác kiểm toán đã góp phần quan trọng trong việc siết chặt kỷ luật, kỷ cương quản lý tài chính công, tài sản công.


Quản lý, sử dụng NSNN còn nhiều bất cập

Theo kế hoạch năm 2020, KTNN thực hiện 169 cuộc kiểm toán. Đến ngày 30/9/2020, toàn Ngành đã triển khai 147/184 đoàn kiểm toán theo kế hoạch, kết thúc kiểm toán 114/147 đoàn kiểm toán (đạt 77,5% số cuộc đã triển khai), phát hành 98 báo cáo kiểm toán. Qua công tác kiểm toán, KTNN đã phát hiện và kiến nghị chấn chỉnh kịp thời nhiều hạn chế, bất cập trong công tác quản lý, điều hành, sử dụng tài chính công, tài sản công.

Cụ thể, kiểm toán ngân sách Bộ, ngành và ngân sách địa phương của các tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư, KTNN phát hiện, công tác xây dựng dự toán cho một số đơn vị chưa sát với thực tế, không bám sát nhiệm vụ chi, dẫn đến cuối năm phải hủy dự toán hoặc không phân bổ, giữ lại ngân sách cấp trên làm giảm hiệu quả sử dụng ngân sách. Việc phân bổ kế hoạch vốn cho một số dự án chưa đầy đủ thủ tục đầu tư; không nằm trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020;  phân bổ vượt tổng mức đầu tư hoặc kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn; tình trạng phân bổ kế hoạch vốn chưa đảm bảo thứ tự ưu tiên, bố trí vốn chưa phù hợp với thực tế dẫn đến trong quá trình triển khai thực hiện phải điều chỉnh, bổ sung còn xảy ra tại hầu hết các địa phương được kiểm toán. Đồng thời, đến ngày 31/12/2019, tại một số địa phương còn nợ đọng xây dựng cơ bản với giá trị lớn và vẫn còn tình trạng để phát sinh nợ đọng xây dựng cơ bản mới 1.922,3 tỷ đồng.

Kết quả kiểm toán cũng chỉ ra 9/18 tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư chưa báo cáo đầy đủ nợ đọng thuế, số nợ thuế qua kiểm toán phát hiện tăng thêm 1.923 tỷ đồng. Một số địa phương ứng trước dự toán ngân sách T.Ư nhưng chưa bố trí để thu hồi; sử dụng sai nguồn, sai quy định; chưa trích lập đủ nguồn cải cách tiền lương theo quy định...

Kiểm toán Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, KTNN chỉ rõ nhiều hạn chế trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ của tổ chức này. Theo đó, việc giao biên chế và cơ chế giao kinh phí còn chưa có quy định thống nhất, giao biên  chế còn mang tính cào bằng. Đặc biệt, nguồn tích lũy tài chính công đoàn lũy kế đến ngày 31/12/2019 là rất lớn lên tới 28.950,2 tỷ đồng và có xu hướng tăng qua nhiều năm gần đây. Trong khi nguồn chi cho hoạt động công đoàn còn hạn chế thì nguồn tích lũy tăng dần qua các năm không được sử dụng hiệu quả đã làm giảm hiệu lực trong quản lý và điều hành, trong đó cho vay đầu tư xây dựng cơ bản, đầu tư mua cổ phần, góp vốn đầu tư không đúng quy định, mua cổ phần chưa có cơ chế, cơ sở ràng buộc pháp lý, thiếu sự giám sát, cho vay xây dựng trụ sở kéo dài qua nhiều năm... dễ dẫn đến nguy cơ mất vốn nguồn tài chính công đoàn; công tác quản lý đất đai, trụ sở làm việc cũng còn nhiều vướng mắc… 

Nhiều sai sót trong quản lý, sử dụng vốn đầu tư dự án

Qua kiểm toán việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư một số dự án BT (xây dựng - chuyển giao) thuộc Khu đô thị mới Thủ Thiêm (TP. HCM), KTNN kiến nghị xử lý tài chính và xử lý khác 663,2 tỷ đồng. KTNN đánh giá, chất lượng lập tổng mức đầu tư tại các dự án được kiểm toán chưa tốt, còn bất cập. Điển hình như Dự án Xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phía Bắc với tổng mức đầu tư được duyệt là 3.345,6 tỷ đồng, tuy nhiên, giá trị hợp đồng BT được ký kết chỉ là 2.641,3 tỷ đồng, giá trị dự toán tiếp tục được cơ quan quản lý nhà nước và nhà đầu tư xác định lại hợp đồng BT còn 1.776,5 tỷ đồng (bằng 53% tổng mức đầu tư ban đầu). Dự án Đầu tư xây dựng cầu Thủ Thiêm 2 với tổng mức đầu tư được duyệt là 4.260,1 tỷ đồng, giá trị hợp đồng BT được ký kết là 3.082,4 tỷ đồng, giá trị dự toán là 2.504,5 tỷ đồng (bằng 58,7% tổng mức đầu tư ban đầu). Dự án đầu tư xây dựng 4 tuyến đường chính với tổng mức đầu tư được duyệt là 12.182,1 tỷ đồng, giá trị hợp đồng BT được ký kết là 8.265,1 tỷ đồng, giá trị dự toán là 6.511,8 tỷ đồng (bằng 53,4% tổng mức đầu tư ban đầu). Bên cạnh đó, việc xác định giá trị dự toán chưa chính xác, KTNN kiến nghị giảm của 3 dự án là 244,3 tỷ đồng. Đến thời điểm kiểm toán, cả 3 dự án chậm tiến độ từ 18 tháng đến gần 3 năm làm ảnh hưởng đến tính kinh tế, hiệu quả của các dự án. 

Tại Dự án Nâng cấp đê biển Tây tỉnh Cà Mau, kết quả kiểm toán cho thấy, phê duyệt dự án đầu tư chưa khả thi nên phải điều chỉnh dự án và tổng mức đầu tư lên 1.697 tỷ đồng, tăng 84% so với tổng mức đầu tư ban đầu; trước khi điều chỉnh Dự án, chủ đầu tư đã thực hiện xong hạng mục không phục vụ cho Dự án gây lãng phí NSNN 25,4 tỷ đồng; phê duyệt thiết kế cơ sở vi phạm hành vi bị nghiêm cấm của Luật Đê điều. Bên cạnh đó, công tác quản lý chất lượng công trình còn sai sót, ảnh hưởng đến tính an toàn của công trình và khu vực dân cư dọc kênh đào; dự toán được duyệt còn nhiều sai sót làm tăng giá trị dự toán; thi công không đúng thiết kế vẫn lập hồ sơ nghiệm thu thanh toán. Qua kiểm toán, KTNN kiến nghị xử lý tài chính và xử lý khác 230,8 tỷ đồng (bằng 13,6% tổng mức đầu tư dự án). 

Nhiều doanh nghiệp kinh doanh chưa hiệu quả, quản lý chưa chặt chẽ

Kiểm toán các DN, tổng công ty, KTNN chỉ rõ, một số đơn vị còn nhiều diện tích đất chưa sử dụng, sử dụng không hiệu quả, không đúng mục đích, bị lấn chiếm, tranh chấp. Điển hình như Tổng công ty Dầu Việt Nam (PVOIL) sử dụng 12,02ha đất nông nghiệp, đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp vào mục đích kinh doanh xăng dầu; PVOIL Thái Bình có 5,8ha đất đang để trống, chưa hoặc không sử dụng; Tổng công ty Thương mại Kỹ thuật và Đầu tư - CTCP có 23,54ha đất chưa sử dụng hiệu quả; Tổng công ty Địa ốc Sài Gòn chưa sử dụng 6,3ha, bị lấn chiếm, tranh chấp 1,96ha.

Kết quả kiểm toán cũng cho thấy, một số tổng công ty quản lý nợ chưa chặt chẽ, để phát sinh nợ phải thu quá hạn, khó đòi lớn; một số đơn vị đầu tư không hiệu quả hoặc hiệu quả thấp như Tổng công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam (PVPower) khi cổ tức, lợi nhuận được chia năm 2019 chỉ đạt 0,2% tổng vốn đầu tư. Đáng chú ý, theo KTNN, còn tình trạng sở hữu chéo giữa các DN trong cùng tổng công ty; quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh chưa bảo toàn được vốn, thuộc diện phải giám sát đặc biệt như một số DN thuộc Tổng công ty Đầu tư Phát triển Hạ tầng đô thị (UDIC).

Ngoài ra, qua kiểm toán kết quả tư vấn định giá cổ phần hóa tại Công ty mẹ - Tổng công ty Phát điện 2, KTNN xác định tăng giá trị thực tế DN 1.166 tỷ đồng, tăng giá trị thực tế phần vốn nhà nước 523,7 tỷ đồng, tăng số phải nộp của Công ty mẹ về Tập đoàn Điện lực Việt Nam 1.147 tỷ đồng. Đồng thời, kiểm toán quyết toán giá trị phần vốn nhà nước khi cổ phần hóa tại 29 DN, KTNN xác định tăng giá trị thực tế vốn nhà nước 333,1 tỷ đồng và kiến nghị tăng thu NSNN 513 tỷ đồng.
 

Tổng hợp kết quả xử lý tài chính đến ngày 30/9/2020 là 52.970 tỷ đồng, trong đó: tăng thu NSNN 3.074,5 tỷ đồng, giảm chi NSNN 10.700 tỷ đồng, kiến nghị khác 39.195,5 tỷ đồng. Ngoài ra, KTNN kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ, thay thế 64 văn bản (1 luật, 1 nghị định, 9 thông tư, 4 quyết định và 49 văn bản khác). Đặc biệt, 9 tháng qua, KTNN đã chuyển sang cơ quan Cảnh sát điều tra 5 vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật để điều tra, làm rõ và xử lý theo quy định pháp luật.