(BKTO) - Toà án Nhân dân tối cao vừa công bố Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP ngày 15/8/2019 của Hội đồng Thẩm phán Toà án Nhân dân Tối cao hướng dẫn áp dụng Điều 214 về tội gian lận bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), Điều 215 về tội gian lận bảo hiểm y tế (BHYT), Điều 216 về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động của Bộ luật Hình sự (Nghị quyết số 05). Đây là văn bản pháp lý quan trọng nhằm đảm bảo sự thống nhất trong áp dụng pháp luật, giúp tháo gỡ những vướng mắc, bất cập trong xử lý tội phạm lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN thời gian qua.

Vướng vì thiếu hướng dẫn

Bộ luật Hình sự năm 2015 đã bổ sung ba tội danh là tội gian lận BHXH, BHTN; tội gian lận BHYT; tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động. Việc bổ sung này đã tạo ra cơ sở pháp lý cho việc xử lý trách nhiệm hình sự các hành vi vi phạm, phần nào đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn và công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm...

Đến nay, mặc dù đã có hiệu lực, song các quy định về tội danh gian lận BHXH, BHYT, BHTN trong Bộ luật Hình sự năm 2015 vẫn còn mang tính chung chung, định tính và có cách hiểu khác nhau, cần có sự hướng dẫn để bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật.
 

Quang cảnh lễ công bố Nghị quyết số 05- Ảnh: Thu Nguyệt

Theo Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Ðào Việt Ánh, thời gian qua, BHXH Việt Nam đã thực hiện tốt nhiệm vụ triển khai chính sách BHXH, BHYT mà Chính phủ giao. Ðến nay, đối tượng tham gia đóng BHXH đã đạt hơn 30% lực lượng lao động (hơn 14,5 triệu người); đối tượng tham gia BHTN đạt 12,7 triệu người; đối tượng tham gia BHYT đạt hơn 84,7 triệu người, tương đương 89% số dân tham gia BHYT. Ðồng thời, mỗi năm cơ quan BHXH giải quyết chi trả chế độ BHXH cho khoảng hơn 10 triệu người hưởng và hơn 170 triệu lượt người hưởng chế độ khám, chữa bệnh BHYT…

Tuy nhiên, trong thực hiện chính sách vẫn còn nhiều vấn đề nổi cộm, nhất là tình trạng trốn đóng, nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN có xu hướng diễn biến ngày càng phức tạp hơn. Tính đến hết tháng 7/2019, cả nước có trên 55.000 đơn vị nợ đọng BHXH, BHYT với số tiền trên 6.000 tỷ đồng, tác động tới hàng trăm nghìn lao động.

Trước đây, cơ quan BHXH đã chuyển sang cơ quan điều tra nhiều hồ sơ để tiến hành khởi tố theo quy định của Bộ luật Hình sự; song gặp những vướng mắc nhất định, như: Một số tình tiết và hành vi vi phạm ở Điều 214, 215, 216 có nhiều điểm cần hướng dẫn; tư cách của cơ quan BHXH tham gia tố tụng chưa được hướng dẫn cụ thể; vi phạm xảy ra trước thời điểm 0h ngày 1/1/2018 xử lý như thế nào cũng là một vấn đề khó khăn…

Tạo cơ sở pháp lý bảo vệ tốt hơn quyền lợi người lao động

Từ thực tế trên, để thực hiện Kế hoạch triển khai thi hành Bộ luật Hình sự năm 2015 và Nghị quyết số 41/2017/QH14 của Quốc hội trong Tòa án nhân dân và kịp thời đáp ứng yêu cầu của công tác phòng, chống tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm, khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn xét xử, Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số 05. Nghị quyết này được Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân tối cao thông qua ngày 25/6/2019 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/9/2019.

Theo đó, Nghị quyết gồm 8 điều, quy định về: Phạm vi điều chỉnh; một số thuật ngữ được sử dụng trong hướng dẫn áp dụng các Ðiều 214, 215, 216 của Bộ luật Hình sự (như: lập hồ sơ giả, lập hồ sơ bệnh án khống, kê đơn thuốc khống, kê tăng số lượng hoặc thêm loại thuốc, vật tư y tế, dịch vụ kỹ thuật chi phí giường bệnh; giả mạo hồ sơ, thẻ BHYT, thẻ BHYT được cấp khống, thẻ BHYT giả, thẻ đã bị thu hồi, bị sửa chữa, trốn đóng BHXH, gian dối để không đóng, không đóng đầy đủ tiền BHXH, BHYT, BHTN…); một số tình tiết quy định khung hình phạt; truy cứu trách nhiệm hình sự trong một số trường hợp cụ thể; xử lý hành vi trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động thực hiện trước 0 giờ ngày 1/1/2018; xác định tư cách tố tụng của cơ quan BHXH…

Đánh giá cao những nội dung Nghị quyết số 05 đề cập, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi cho rằng, Nghị quyết được thông qua sẽ bảo đảm việc áp dụng thống nhất pháp luật trong việc xét xử đối với các tội danh tại các Ðiều 214, 215 và 216 của Bộ luật Hình sự, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tội phạm và xử lý các hành vi vi phạm trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN - những chính sách trụ cột trong hệ thống an sinh xã hội của nước ta.

“Sau khi Nghị quyết được ban hành, các quy định của Bộ luật Hình sự về ba tội danh này sẽ được triển khai, áp dụng đồng bộ, thống nhất trên thực tiễn, qua đó sẽ tăng cường tính răn đe, cảnh báo và bảo vệ tốt hơn quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động và của cả cơ quan BHXH trong lĩnh vực BHXH, BHYT và BHTN”- ông Lợi nhận định.

Còn theo ông Đào Việt Ánh, việc Hội đồng Thẩm phán ban hành Nghị quyết này là hết sức cần thiết, vì đây là quy định mới lần đầu áp dụng. Đặc biệt, trong Nghị quyết này, những vướng mắc đã được quy định rõ ràng hơn. Cơ quan BHXH sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác thông tin để người dân, tổ chức, người lao động cũng như các cá nhân nắm được quy định này.